ಚಿಲಿ

ಕೆಂದ್ರೀಯ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಚಿಲಿಯ ಮೂಲನಿವಾಸಿಗಳಾದ "ಮಾಪುಚೆ" ಜನಾಂಗ

ಸುಮಾರು ೧೦,೦೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಅಮೆರಿಕದ ಮೂಲನಿವಾಸಿಗಳು ಅಲೆದಾಡುತ್ತ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕದ ಪಶ್ಚಿಮ ಕರಾವಳಿಯ ಫಲವತ್ತಾದ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದರು. ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೫೨೦ರಲ್ಲಿ ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ನಾವಿಕ ಫರ್ಡಿನೆಂಡ್ ಮಗೆಲ್ಲನ್ ಮೊದಲು ಬಂದಿಳಿದ ಮೇಲೆ ೧೫೩೫ರಲ್ಲಿ ಸ್ಪೇನಿನ ನಾವಿಕರು ಬಂಗಾರವನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತ ಬಂದಿಳಿದರು.

ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ

ಬರ್ನಾರ್ಡೊ ಓ' ಹಿಗ್ಗಿನ್ಸ್

೧೮೧೭ರಲ್ಲಿ ಚಿಲಿಯ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ದೇಶಪ್ರೇಮಿ ಬರ್ನಾರ್ಡೊ ಓ' ಹಿಗ್ಗಿನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಅರ್ಜೆಂಟೀನದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದ ನಾಯಕ ಯೋಸೆ ಡಿ ಸಾನ್ ಮಾರ್ಟಿನ್ ಆಂಡಿಸ್ ಪರ್ವತ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ದಾಟಿ ಸ್ಪಾನಿಷ್ ರಾಜಸೇನೆಯನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದರು. ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೨, ೧೮೧೮ರಂದು ಚಿಲಿಯನ್ನು ಓ' ಹಿಗ್ಗಿನ್ಸ್ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಸ್ವತಂತ್ರ ಗಣರಾಜ್ಯವೆಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು. ಆದರೆ ಈ ಕ್ರಾಂತಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನೇನೂ ಉಂಟು ಮಾಡಲಿಲ್ಲ; ಶ್ರೀಮಂತ ಜಮೀನ್ದಾರರು ಅತಿ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿಯಾಗಿ ಉಳಿದರು. ೧೯ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಸರಕಾರ ನಿಷ್ಕರುಣೆಯಿಂದ ಮಾಪುಚೆ ಜನರನ್ನು ದಮನಗೊಳಿಸಿತು. ೧೮೯೧ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅಂತಃಕಲಹದ ಪ್ರತಿಫಲವಾಗಿ ಸಂಸತ್ತಿನ ಮಾದರಿ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಯಿತು.

ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಮರುಸ್ಥಾಪನೆ

ಚಿಲಿ ದೇಶದ ನಕ್ಷೆ

ಅಟಕಾಮಾ ಮರುಭೂಮಿ

೧೯೮೦ರ ದಶಕದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಉದಾರೀಕರಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೫, ೧೯೮೮ರಂದು ನಡೆದ ಜನಮತ ಸಂಗ್ರಹಣೆಯಲ್ಲಿ ಪಿನೊಚೆಯ ಆಡಳಿತವನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಲಾಯಿತು. ೧೭ ಪಕ್ಷಗಳ ಸಮ್ಮಿಶ್ರ ಸರಕಾರ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದು ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಮರುಸ್ಥಾಪನೆಯಾಯಿತು.

ಜನವರಿ ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ ಸಮಾಜವಾದಿ ಪಕ್ಷದ ಮಿಷೆಲ್ ಬಾಕಲೆಟ್ ರನ್ನು ಚಿಲಿ ದೇಶದ ಪ್ರಥಮ ಮಹಿಳಾ ಅಧ್ಯಕ್ಷರನ್ನಾಗಿ ಚುನಾಯಿಸಲಾಯಿತು.

ಚಿಲಿಯನ್ನು ೧೩ ಪ್ರದೇಶಗಳಾಗಿ ಭಾಗಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಆರಿಸಿದ "ಇಂಟೆಂಡೆಂಟ್" ಆಡಳಿತ ನಡೆಸುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿಯೊಡು ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳನಾಗಿ, ಮತ್ತು ಪ್ರಾಂತ್ಯವನ್ನು ಮುನಿಸಿಪಾಲಿಟಿಗಳನ್ನಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಚುಂಗಾರ ಸರೋವರ ಮತ್ತು ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಪರಿನಕೋತ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿ ಪರ್ವತ

ಆಂಡಿಸ್ ಪರ್ವತಗಳ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಕರಾವಳಿ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ೪,೬೩೦ ಕಿ.ಮಿ ಉದ್ದನೆ ಪಟ್ಟಿಯಂತೆ ಚಾಚಿರುವ ಚಿಲಿ, ಕೇವಲ ೪೩೦ ಕಿ.ಮಿ. ಅಗಲವಿದೆ. ಹೀಗೆ ಚಿಲಿ ಪ್ರಪಂಚದ ಅತಿ ಉದ್ದನೆಯ (ಉತ್ತರದಿಂದ ದಕ್ಷಿಣ) ದೇಶವಾಗಿದೆ. ೧೨,೫೦,೦೦೦ ಚದರ ಕಿ.ಮಿ.ನಷ್ಟು ಅಂಟಾರ್ಕ್ಟಿಕ ಭೂಪ್ರದೇಶದ ಭಾಗವನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿರುವ ಭೂಭಾಗದ ವೈವಿಧ್ಯತೆ ಬಹಳ.

ಉತ್ತರದಲ್ಲಿರುವ ಅಟಕಾಮ ಮರುಭೂಮಿ, ತಾಮ್ರ ಮತ್ತು ನೈಟ್ರೇಟುಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಪದ್ಭರಿತವಾಗಿದೆ. ರಾಜಧಾನಿ ಸ್ಯಾಂಟಿಯಾಗೊ ಮತ್ತು ಸುತ್ತಲಿನ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿಯೇ ದೇಶದ ಅತ್ಯಧಿಕ ಜನರು ವಾಸವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಚಿಲಿಯ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕಾಡು, ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿ, ಹಾಗೂ ಸರೋವರಗಳಿವೆ. ದಕ್ಷಿಣದ ಕರಾವಳಿ ದ್ವೀಪಸಮೂಹ, ಜೌಗು ಪ್ರದೇಶ, ಸಮುದ್ರದ ಚಾಚು ಪ್ರದೇಶ ಹಾಗೂ ಆಳವಿಲ್ಲದ ನದಿಗಳ ಆಗರವಾಗಿದೆ.

ಚಿಲಿಯ ಆರ್ಥಿಕ ಕೇಂದ್ರವಾದ ಸ್ಯಾಂಟಿಯಾಗೊ

ಕಳೆದ ಮೂರು ದಶಕಗಳಿಂದ ಖಾಸಗೀಕರಣ ಮಾಡುತ್ತ ಬಂದಿರುವ ಸರಕಾರ, ತನ್ನ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಕೇವಲ ನಿಬಂಧಕನಾಗಿ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ೨೦೦೪ರಲ್ಲಿ ಆರ್ಥಿಕ ಪ್ರಗತಿ ೬.೧% ಆಗಿತ್ತು. ಇದಕ್ಕೆ ಮುಖ್ಯ ಕಾರಣ ತಾಮ್ರಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಾದ ಬೇಡಿಕೆ. ಭಾರತ ಸೇರಿದಂತೆ ಪ್ರಪಂಚದ ಹಲವಾರು ದೇಶಗಳ ಜೊತೆ ಮುಕ್ತ ವಾಣಿಜ್ಯ ಒಪ್ಪಂದಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ನಿರುದ್ಯೋಗ ೮-೧೦% ನಷ್ಟು ಇದೆ. ಆದರೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಜನರ ಆದಾಯ ಹಣದುಬ್ಬರದ ದರಕ್ಕಿಂತ ಅಧಿಕವಾಗಿ ಜೀವನಮಟ್ಟ ಹೆಚ್ಚಾಗಲು ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಬಡತನದ ರೇಖೆ (ಕನಿಷ್ಠ ಪೌಷ್ಟಿಕ ಆಹಾರದ ಎರಡರಷ್ಟು ದರ)ಯ ಕೆಲಗಿರುವವರ ದರ ೧೯೮೭ರಲ್ಲಿ ೪೭% ಇದ್ದದ್ದು ೨೦೦೪ರಲ್ಲಿ ೧೮%ಗೆ ಇಳಿದಿದೆ. ಆದರೆ ಸಂಪತ್ತಿನ ಹಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಅಸಮಾನತೆಗಳಿವೆ. ಕೇವಲ ೧೦.೫% ಜನರಲ್ಲಿ ದೇಶದ ೯೦% ಸಂಪತ್ತು ಶೇಖರಣೆಗೊಂಡಿದೆ.

ಚಿಲಿಯ ಬಹುತೇಕ ಜನರು ಸ್ಪಾನಿಷ್ ಸಂತತಿಗಳಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಜೊತೆಗೆ ಮೂಲನಿವಾಸಿಗಳು ಮತ್ತು ಈ ಇಬ್ಬರ ಮಿಶ್ರತಳಿ ಜನಾಂಗವೂ ಇದೆ. ದೇಶದ ೪೦% ಜನ ರಾಜಧಾನಿ ಸ್ಯಾಂಟಿಯಾಗೊನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ೧೦.೫% ಜನ ತಮ್ಮನ್ನು ಮೂಲನಿವಾಸಿಗಳ ಸಂತತಿ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಇವರು ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಕೆಳಗಿನ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿರುವವರು.

ಇನ್ಕಾ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಉತ್ತರ ಚಿಲಿ ಒಂದು ಮುಖ್ಯ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿತ್ತು. ನಂತರದ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಪಾನಿಷ್ ವಸಾಹತುಶಹಿಗಳದೇ ಪ್ರಭಾವ. ಚಿಲಿಯನ್ನರಿ ತಮ್ಮ ದೇಶವನ್ನು 'ಕವಿಗಳ ದೇಶ' ಎಂದು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಗಾಬ್ರಿಯೆಲ ಮಿಸ್ತ್ರಾಲ್ ಸಾಹಿತ್ಯದ ನೊಬೆಲ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಗಳಿಸಿದ ಮೊದಲ ಚಿಲಿಯನ್ನನಾದ. ಚಿಲಿಯ ಅತಿ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಕವಿ ಪಾಬ್ಲೊ ನೆರುಡಾ ೧೯೭೧ರಲ್ಲಿ ನೊಬೆಲ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಗಳಿಸಿದನು.

೨೦೦೨ರ ಜನಗಣತಿಯ ಪ್ರಕಾರ ಸುಮಾರು ೬೦% ಜನ ತಮ್ಮನ್ನು ಕ್ಯಾಥಲಿಕ್‌ಗಳೆಂದು ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ೨೫% ಜನ ಪ್ರೊಟೆಸ್ಟೆಂಟರು, ೮.೩% ಜನ ನಾಸ್ತಿಕರು. ಕ್ಯಾಥಲಿಕ್ ಚರ್ಚಿನ ಅಧಿಕಾರ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಈಗ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದ್ದರೂ, ಸಮಾಜದ ಮೇಲೆ ಇದರ ಪ್ರಭಾವ ಅಧಿಕವಾಗಿದೆ. ಸ೦ವಿಧಾನವು ಧರ್ಮದ ಸ್ವಾತ೦ತ್ರವನ್ನು ಒದಗಿಸಿದೆ, ಅದೆ ರೀತಿಯಾಗಿ ಇನ್ನಿತರ ಕಾಯ್ದೆ ಕಾನೂನುಗಳು ಧರ್ಮದ ಸ್ವಾತ೦ತ್ರಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿವೆ.

ಕ್ರಿಸ್ಮಸ, ಗುಡ್-ಫಾಯ್ಡೆ ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಹಬ್ಬಗಳು ಸರಕಾರಿ ಘೋಶಿತ ರಜೆಯೆ೦ದು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತವೆ.

ಕೊಪಿಹ್ಯು ಹೂವು

ಚಿಲಿಯನ್ ಸ್ಪಾನಿಷ್ ಚಿಲಿಯೇತರರಿಗೆ ಬಹು ಕಷ್ಟವಾಗಿ ಅರ್ಥವಾಗುವ ಭಾಷೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಇವರು ಮಾತನಾಡುವ ಶೈಲಿ. ಇವರು ಅತಿ ವೇಗವಾಗಿಯೂ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷೆಯನ್ನು ದ್ವಿತೀಯ ಭಾಷೆಯನ್ನಾಗಿ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆಯ ಕೆಲವು ಶಬ್ದಗಳು ಇಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬಂದರೂ, ಅವುಗಳ ಪ್ರಯೋಗ ಮತ್ತು ಉಚ್ಚರಣೆ ಶೈಲಿಯ ಕಾರಣ ಗುರುತು ಹಿಡಿಯಲು ದುಃಸಾಧ್ಯ.

ಕೊಪಿಹ್ಯು ಚಿಲಿಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹೂವಾಗಿದೆ. ಮೇಲಿನ ಬಾಕ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿತ ರಾಷ್ಟ್ರ ಲಾಂಛನ ಎರಡು ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ - "ಕಾಂಡಾರ್" (ಪರ್ವತಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸುವ ಒಂದು ಬಗೆಯ ರಣಹದ್ದು) ಮತ್ತು "ಹ್ಯೂಮುಲ್" (ಬಿಳಿ ಬಾಲದ ಜಿಂಕೆ).

• ಮಿಷೆಲ್ ಬಾಕಲೆಟ್
• ಸ್ಯಾಂಟಿಯಾಗೊ

• ಚಿಲಿ ಸರಕಾರದ ಅಧಿಕೃತ ಅಂತರ್ಜಾಲ ತಾಣ
• ಅಟಕಾಮ ಮರುಭೂಮಿ
• ಚಿಲಿ ದೇಶದ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ

	ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೇರಿಕ ಖಂಡದ ದೇಶಗಳು
	ಅರ್ಜೆಂಟೀನ | ಬೊಲಿವಿಯ | ಬ್ರೆಜಿಲ್ | ಚಿಲಿ | ಕೊಲೊಂಬಿಯ | ಎಕ್ವಡಾರ್ | ಗಯಾನ | ಪೆರಗ್ವೆ | ಪೆರು | ಸುರಿನಾಮ್ | ಉರುಗ್ವೆ | ವೆನೆಜುವೆಲಾ