પર્યટન

1941માં હુંઝીકર અને ક્રામ્ફે પર્યટનની વ્યાખ્યા આપી હતી કે જે મુજબ " કેટલાક લોકો નવા પ્રવાસ કરીને સંબંધો બનાવવા માંગતા હોય છે અને અન્ય લોકો સાથે રહે છે પરંતુ તેઓ ત્યાં સ્થાઈ ધોરણે રહેવા માંગતા નથી કે ત્યાં તેઓ કોઈ નાણાકીય પ્રવૃતિ પણ કરતા નથી."[4] 1976માં, ટુરીઝમ સોસાયટી ઓફ ઈંગ્લેન્ડે વ્યાખ્યા આપી હતી કે "પર્યટન હંગામી છે, લોકો જ્યાં સામાન્ય પણે રહે છે તેનાથી થોડા સમય માટે દુર જાય છે જ્યાં તેઓ ચોક્કસ પ્રવૃતિ કરવા માંગતા હોય છે. આમા દરેક હેતુ માટેની હલચલનો સમાવેશ થાય છે." 1981માં ઈન્ટરનેશનલ એસોસિયેશન ઓફ સાઈન્ટીફીક એક્સપર્ટે પર્યટનને એક ચોક્કસ પ્રવૃતિઓ ગણાવી છે જે નિવાસ્થાન બહાર કરાય છે.[5]

સંયુક્ત રાષ્ટ્રસંઘએ 1994માં પર્યટનના ખ્યાલને "રેકોમેન્ડેશન ઓન ટુરીઝમ સ્ટેટસ્ટીક, ડોમેસ્ટીક ટુરીઝમ"માં અલગ તારવ્યો હતો. જે મુજબ જેમાં દેશમાં રહેતા લોકો દેશના જ એક સ્થળની, કે પછી વિદેશમાંથી આવતા પ્રવાસીઓ દેશના કોઈ સ્થળની કે દેશના પ્રવાસીઓ અન્ય દેશની મુલાકાત લે તેને આવરી લેવામાં આવી છે. આ ઉપરાંત યુએને(UN) પર્યટનની ત્રણ શ્રેણીઓ પણ અલગ કરી છે. જેમ કે આંતરીક પર્યટન, જેમાં સ્થાનિક પર્યટનનો સમાવેશ થાય છે, રાષ્ટ્રીય પર્યટનમાં સ્થાનિક પર્યટન અને વિદેશ જતા પર્યટનનો અને આંતરરાષ્ટ્રીય પર્યટનમાં વિદેશમાંથી આવતા પ્રવાસીઓ અને જતા પ્રવાસીઓનો સમાવેશ કરાય છે. આંતરીક પર્યટન કોરીયા ટુરીઝમ ઓર્ગેનાઈઝેશન દ્વારા શબ્દ ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો અને કોરિયામાં તે સર્વસ્વીકૃત છે. આંતરીક પર્યટન સ્થાનિક પર્યટનથી અલગ છે આ પર્યટનમાં નીતિવિષયક અને રાષ્ટ્રીય પર્યટન નીતિઓનો સમાવેશ કરાય છે.

તાજેતરમાં જ પર્યટન ઉદ્યોગ ઈનબાઉન્ડ પર્યટનને બદલે આંતરીક પર્યટનને પ્રોત્સાહન આપવામાં આવી રહ્યું છે કારણ કે ઘણા દેશો ઈનબાઉન્ડ પ્રવાસીઓ સાથે તીવ્ર સ્પર્ધા કરી રહ્યા છે. કેટલાક નીતિઘડવૈયાઓએ સ્થાનિક અર્થતંત્રને મદદ કરવા માટે આંતરીક પર્યટનને વિકાસવવાની શરૂઆત કરી છે.આવા અભિયાનના કેટલાક ઉદાહરણો "અમેરિકા જુઓ" યુનાઈટેડ સ્ટેટમાં; "ટ્રુલી એશિયા" મલેશિયામાં; "ગેટ ગોઈંગ કેનેડા" કેનેડામાં "પેરૂ. લીવ ધ લિજેન્ડ" પેરૂમાં; "વાવ ફિલિપાઈન્સ" ફિલિપાઈન્સમાં; "યુનિક્લિ સિંગાપોર" સિંગાપોરમાં; "100% પ્યોર ન્યૂઝીલેન્ડ" ન્યૂઝીલેન્ડમાં; "અમેઝીંગ થાઈલેન્ડ" થાઈલેન્ડમાં; "ઈન્ક્રીટીબલ ઈન્ડિયા" ભારતમાં; અને "ધ હિડન ચાર્મ" વિયેટનામમાં વપરાય છે..

કિંકાકુ-જી, જાપાનમાં આવેલા ક્યોટોમાં ગોલ્ડન પેવેલિયન મંદીર

દુબઈ, યુએઈ(UAE)

ધ મટેરહોર્ન, સ્વીસ આલ્પ્સની જોડે ઝેરમેટ નજીક

વિશ્વની સૌપ્રથમ આરોગ્ય પર્યટનનું સ્થળ, રોમના બાથ ખાતે ધ ગ્રેટ બાથ

ધનવાન લોકો હંમેશા વિશ્વના વિવિધ ભાગોમાં મહાન સ્થાપત્યો, કલા નવી ભાષા શીખવા, નવી સંસ્કૃતિનો અનુભવ કરવા અને વિવિધ પ્રકારના પકવાનખાવા માટે ફરતા રહે છે. રોમન રિપબ્લીકના સમયમાં, બાઈજેવા સ્થળોએ ધનવાનો માટે દરિયાકાંઠાના રીસોર્ટ હતા.પર્યટન શબ્દ 1811માં ઉપયોગ થયો હતો અને પ્રવાસી શબ્દ 1840માં વપરાયો હતો.[18] 1936માં, રાષ્ટ્રસંઘ(League of Nations) દ્વારા વિદેશી પ્રવાસી ની વ્યાખ્યા બાંધવામાં આવી જે મુજબ "કોઈ વ્યકિત 24 કલાક માટે વિદેશ પ્રવાસ કરે તો વિદેશી પ્રવાસી કહેવાય છે". સંયુક્ત રાષ્ટ્રસંઘદ્વારા 1945માં આ વ્યાખ્યામાં સુધારો કરવામાં આવ્યો જેમાં પ્રવાસીના મુકામને છ મહિના સુધીનો કરી દેવામાં આવ્યો હતો.[19]

રશિયાના મોસ્કોમાં રેડ સ્કવેર

આર્જેન્ટીના અને બ્રાઝીલની સરહદ પર ઈગાઝુ ધોધ

ગાલાપાગોસ આઈલેન્ડ, ઈક્વાડોર

સેઉલ, એશિયાનું સૌથી વધુ મુલાકાત લેવાતા શહેરોમાંનું એક

પ્રાગ, યુરોપના સૌથી વધુ મુલાકાત લેવાતા શહેરોમાનું એક

બ્યુનો આરીસ, દક્ષિણ અમેરિકાના શહેરોમાંથી સૌથી વધુ મુલાકાત લેવાતા શહેરોમાંથી એક

હવે પ્રવાસન ઉદ્યોગ છેલ્લા દાયકામાં ઝડપી વિકસી રહ્યો છે તેનો ભદ્ર વર્ગના લોકો વારંવાર ઉપયોગ કરે છે.ખાસ કરીને યુરોપમાં થોડા સમય માટે આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રવાસ કરવો સામાન્ય ગણાય છે. આ પ્રકારના પ્રવાસીઓ પાસે વિશાળ માત્રામાં પૈસા હોય છે તેમજ સમય પણ હોય છે. આ ઉપરાંત તેઓ ઉચ્ચ શિક્ષિત હોય છે જેથી તેઓની પસંદગી પણ અલગ પ્રકારની હોય છે. હવે લોકો ઉચ્ચ ગુણવત્તા ધરાવતી વસ્તુઓની માંગ કરી રહ્યા છે, જેથી આ માર્કેટમાં વિવિધ વિભાગો પડી ગયા છે. હવે લોકો વધુ સુવિધા ધરાવતી હોટલોને માંગ કરી રહ્યા છે જેમ કે કલબ 18-30,શાંત રીસોર્ટ, પરિવાર સાથે ગાળી શકાય તેવી રજાઓ અને અલગ પ્રકારની સુવિધાઓ ધરાવતી ડેસ્ટીનેશન હોટલનો સમાવેશ થાય છે.

ટેકનોલોજી અને પરિવહનમાં થયેલા વિકાસ જેમ કે જમ્બો જેટ, ઓછા ભાડાની એરલાઈન્સ અને ઝડપથી પહોંચી શકાય તેવા એરપોર્ટને કારણે અલગ અલગ પ્રકારના પર્યટન હવે લોકોને પોષાઈ શકે છે. હવે લોકોની જીવનપદ્ધતિમાં પણ ફેરફાર આવ્યો છે જેમ કે નિવૃત લોકો હવે વધુ પર્યટન કરતા થયા છે. ઈન્ટરનેટ સેલ્સઅને ટુરીઝમની પ્રોડક્ટને કારણે આ શક્ય બન્યું છે. કેટલાક સ્થળો હવે આકર્ષક પેકેજીંગની ઓફર કરી રહ્યા છે, જેમાં ગ્રાહક દ્વારા કરવામાં આવેલી વિશેષ વિનંતીને પણ ધ્યાનમાં રાખીને પેકેજ બનાવાય છે.

પર્યટનમાં પણ ઘણી જગ્યાએ મુશ્કેલીઓ આવી છે જેમ કે સપ્ટેમ્બર 11ના હુમલા અને પ્રવાસન સ્થળોને ટાર્ગેટ બનાવતા આતંકવાદીઓ જેમ કે બાલી અને સંખ્યાબંધ યુરોપીયન શહેરો.26 ડિસેમ્બર, 2004ના રોજ 2004ના ભારતીય મહાસાગરના ભૂકંપને કારણે સુનામી ત્રાટક્યું હતું જેને કારણે ભારતીય મહાસાગરના દેશોમાં જેમાં માલદિવનો પણ સમાવેશ થાય છે તેમાં ભારે જાનહાની નોંધાઈ હતી. આ સંકટમાં હજારો પ્રવાસીઓ માર્યા ગયા હતા.આ બાદ મોટાપાયે સાફસફાઈ અભિયાન શરૃ કરવામાં આવ્યું હતું.જેને કારણે આ વિસ્તારોમાં પર્યટન થોડા સમય માટે બંધ થઈ ગયું હતું.

પર્યટન અને પ્રવાસ ને ઘણી વખત એકબીજાના બદલે વાપરવામાં આવે છે. આ સંદર્ભમાં પ્રવાસની વ્યાખ્યા પર્યટન જેવી જે પરંતુ પ્રવાસ એ ચોક્કસ હેતું માટે કરાતો પ્રવાસ છે. પર્યટન અને પ્રવાસી નો ઘણી વખત એકબીજાને બદલે વાપરવામાં આવે છે.

તુર્કીના ઈસ્તંબુલમાં આવેલું ધ હાગિયા સોફિયા[113] મુળભૂત રીતે ચર્ચ પરંતુ બાદમાં તેને મસ્જીદ બનાવી દેવામાં આવી અને હવે તે એક મ્યુઝીયમ છે.

વિશ્વ પર્યટન સંગઠન (UNWTO)ની આગાહી મુજબ પર્યટન ઉદ્યોગ વાર્ષિક સરેરાશ 4 %ના દરે [23]2020 સુધી વિકાસ પામતો જશે. યુરોપ સૌથી લોકપ્રિય સ્થળ રહશે પરંત તેનો હિસ્સો 1995ના 60% થી ઘટીને 46% થઈ જશે. લાંબા અંતરની મુસાફરીઓ આંતરપ્રાંતિય મુસાફરીઓથી થોડા વધુ દરે વિકાસ પામશે અને 2020 સુધીમાં તેનો હિસ્સો 1995ના 18% થી વધીને 24% થશે.

ઈ કોમર્સની મદદને કારણે ઈન્ટરનેટ પર પર્યટનને લગતીનું ખરીદ વેચાણ પુષ્કળ થાય છે. પર્યટનની વસ્તુઓ અને સેવાઓ મધ્યસ્થીઓ અને પર્યટન પુરી પાડતી (હોટલ, એરલાઈન્સ વગેરે) તેમની સેવાઓ સીધી જ ઓફર કરે છે. આને કારણે મધ્યસ્થીઓ પર ઈન્ટરનેટ અને પરંપરાગત દુકાનો દ્વારા દબાણ આવે છે.

એવું માનવામાં આવે છે કે માથાદીઢ પર્યટન ખર્ચ અને વૈશ્વિક સંદર્ભમાં કયો દેશ મહત્વનો ભાગ ભજવે છે તેની વચ્ચે મજબૂત સંબંધ છે. [24] પર્યટન ઉદ્યોગને આર્થિક લાભની સાથે સાથે આ વાત એ પણ દર્શાવે છે કે જે તે દેશ પોતાના અર્થતંત્રને મજબૂત કરવા માટે પોતાના સ્ત્રોતનો કેવી રીતે ઉપયોગ કરે છે.જેથી કરીને પર્યટન ઉદ્યોગના વિકાસની વાત કરીએ ત્યારે તે ભવિષ્યમાં તે દેશની પ્રગતિ સાથે સાંકળીને જોવામાં આવે છે.

આશા રાખવામાં આવે છે કે 21મી સદીના પ્રથમ 25 વર્ષોમાં અંતરિક્ષ પર્યટનનો ખ્યાલ વિકસશે.પરંતુ કેટલીક ટેકનોલોજીની જેવી કે સ્પેશ એલિવેટર પુર્ણપણે વિકશસે નહીં ત્યાં સુધી પ્રવાસીઓની સંખ્યા ઘણા મર્યાદિત રહેશે. જો આ ટેકનોલોજી વિકસે તો આવા પ્રવાસ સસ્તા થઈ શકે છે.

ટેકનોલોજીમાં વિકાસ એર-શીપ હોટલને શક્ય બનાવશે જે સુર્યઉર્જાથી સંચાલિત એરપ્લેન અથવા મોટા ડિરિગ્રિડેબલ્સ.પાણીની અંદર હોટલ જેવી કે હાઈડ્રોપોલીસ,દુબઈમાં 2009માં તૈયાર થશે.આવા પ્રસંગે પ્રવાસીઓનું સ્વાગત મોટી ક્રુઝ શીપ અને કદાચ તરતા શહેરોકરશે.

પર્યટન શહેરના દરેક પાસાને સ્પર્શે છે.

આ એક વૈશ્વિક વાત છે જેને કારણે દરિયાકિનારા, પ્રસિદ્ધ સ્થળો, પવિત્ર જગ્યાઓ અને રીસોર્ટને ગંભીર ખતરો છે. વધુ પડતા પ્રવાસીઓને કારણે તેની નકારાત્મક અસર થાય છે જેમ કે 33 મિલિયન પ્રવાસીઓની ન્યૂયોર્ક પર અસર [25]અથવા નાજુક પર્યાવરણ પર નકારાત્મક અસર [26] અથવા 26 ડિસેમ્બર, 2004ની સુનામીને કારણે ખુદ પ્રવાસીઓને અસર થઈ હતી. [27] પર્યાવરણ ને ઘણા પ્રકારે ક્રુઝ શીપના પ્રદુષણને કારણે અસર થાય છે જેમાં ગંદુ પાણી છોડવું,અને વિમાનનું પ્રદુષણ.

ગ્રોકેલ(Grockel) શબ્દ પશ્ચિમ કાઉન્ટી ઈંગ્લેન્ડના પશ્ચિમ ભાગમાં બોલાય છે જે મોટાભાગે બહારના લોકો અને ખાસ કરીને પ્રવાસીઓમાટે વપરાય છે. આ શબ્દ પશ્ચિમિ કાઉન્ટી સિવાય ભાગ્યે જ કોઈને ખબર હોય છે જેથી પ્રવાસીઓને પણ આની ખબર હોતી નથી. ગ્રોકેલ્સને બહારના માણસો હોય છે જેમને સ્થાનિક વિસ્તાર વિશે ખબર નથી હોતી જેથી તેમનું શોષણ કરાય છે. ગ્રોકેલ શબ્દનો સતત ઉચ્ચાર અપમાનજનક છે, અને ભાગ્યે જ તેને નિંદાની સાથે ભેળવી દેવામાં આવે છે.

અમે તેને એવું કહીએ છીએ અંહી ગ્રોકેલ છે.રજા માણવા આવતા લોકો જેઓ ખરાબ હવામાનમાં ટુંકી ચડ્ડી પહેરે છે, બાબાગાડીને બકેટની સાથે ખસેડે છે અને દરિયાકાંઠે બેસવું ખતરનાક હોય છે ત્યારે તેઓ ત્યાં બેસે છે. ગ્રોકેલને મારવા તે મારો આઈડીયા છે. પહેલો વ્યકિત એક જાડો માણસ હતો જેણે ચડ્ડી પહેરી હતી અને પોતાના બાળકો માટે પોપકોન ભરીને જતો હતો. અમે તેને ઘેર્યો અને દરિયાઈ છોડ વડે માર માર્યોહતો આગામી શિકાર એક મહિલા હતી જે ત્રણ બાળકો સાથે હતી. અમે તેને એક ખાલી ગેરેજમાં ફ્લાઈંગ સ્વિંગ ટોકન લેવા માટે મોકલી અને ચાર કલાક માટે તેને અંદર તેના બાળકો સાથે પુરી દીધી હતી. ત્યાર બાદ અમે એક બીજા વ્યકિતને નવ આઈસક્રીમ સાથે એક જગ્યાએ પુરી દીધો હતો. અને ખુબ માર માર્યો હતો.[28][29][30]

1. "UNWTO technical manual: Collection of Tourism Expenditure Statistics" (PDF). World Tourism Organization. 1995. p. 14. Retrieved 2009-03-26. Check date values in: |accessdate=, |year= (મદદ)
2. "UNWTO World Tourism Barometer June 2008" (PDF). World Tourism Barometer. 2008. Retrieved 2008-08-01. Unknown parameter |month= ignored (મદદ); Check date values in: |accessdate=, |year= (મદદ)
3. World Tourism Organization (2008). "UNWTO World Tourism Barometer October 2008" (PDF). UNWTO. Retrieved 2008-11-17. Unknown parameter |month= ignored (મદદ); Check date values in: |accessdate=, |year= (મદદ)
4. Werner Hunziker and Kurt (1942). Grundriss der allgemeinen Fremdenverkehrslehre. OCLC 69064371. Check date values in: |year= (મદદ)
5. International Association of Scientific Experts in Tourism. "The AIEST, its character and aims". Retrieved 2008-03-29. Check date values in: |accessdate= (મદદ)
6. "UNWTO Tourism Highlights, Edition 2007" (PDF). World Tourism Organization. 2007. Retrieved 2008-03-29. Check date values in: |accessdate=, |year= (મદદ)
7. ટુરિસ્ટીક રીપોર્ટ
8. જાન્યુઆરી 2008 (જર્મન)
9. "Monthly Market Report: Germany" (PDF). Tourism Australia. 2008. Unknown parameter |month= ignored (મદદ); Check date values in: |year= (મદદ)
10. Forbes Traveller (2007-04-25). "Top 50 Most Visited Tourist Attractions". Retrieved 2008-03-29. Check date values in: |year=, |accessdate=, |date= (મદદ)CS1 maint: Date and year (link)
11. The Hopeful Traveler (2007-07-29). "Forbes Traveler 50 Most Visited Tourist Attractions". Retrieved 2008-03-29. Check date values in: |accessdate=, |date= (મદદ)
12. Caroline Bremner (2009-01-07). "Trend Watch: Euromonitor International's Top City Destinations Ranking". Euromonitor International. Retrieved 2009-01-16. Check date values in: |accessdate=, |date= (મદદ)
13. "Paris - World's Most Visited City - Leisure and Statistics". January 09-2008. Check date values in: |year=, |date=, |year= / |date= mismatch (મદદ)
14. "Paris Is The Most Visited City In The World". January 09-2008. Check date values in: |date= (મદદ)
15. "Paris: Most visited and most expensive city in the world". January 09-2008. Check date values in: |date= (મદદ)
16. "Number One Tourist Destination is Paris". January 09-2008. Check date values in: |date= (મદદ)
17. ટ્રાવેલ ટુર ફ્રાન્સ
18. "Online Etymology Dictionary: tour". Retrieved 2008-03-01. Check date values in: |accessdate= (મદદ)
19. Theobald, William F. (1998). Global Tourism. p. 10. ISBN 0750640227. Check date values in: |year= (મદદ)
20. ઢાંચો:Cite website
21. સસ્ટેનેબલ ટુરીઝમ(Sustainable Tourism)
22. ટુરીઝમ, પ્રિન્સિપલ એન્ડ પ્રેકટીશ (Tourism Principles and Practice), સી કુપર( C. Cooper), જે ફ્લેચર (J. Fletcher,) એ ફ્યાલ(A. Fyall) ડી ગિલબર્ટ( D. Gilbert) એસ વાનહિલ(S. Wanhill), પિયર્સન એજ્યુકેશન(Pearson Education) ત્રીજી આવૃતિ, (Third edition) મેડ્રીડ 2005
23. "Long-term Prospects: Tourism 2020 Vision". World Tourism. 2004. Check date values in: |year= (મદદ)
24. "airports & tourists". Global Culture. 2007. Check date values in: |year= (મદદ)
25. Kirby, David (September 27, 1998). "The Tourist Trap; With All Those Visitors Trampling the Welcome Mat, Can New York Be the Host With the Most for Everyone?" (Web). News Article. New York Times. Retrieved 2007-03-21. Check date values in: |accessdate=, |date= (મદદ)
26. Nicholls, Henry (April 19, 2006). "The tourist trap (The Galapagos islands are the world's prime eco-tourism destination. Now the sheer number of visitors is endangering their future )" (Web). News article. Guardian. Retrieved 2007-03-21. Check date values in: |accessdate=, |date= (મદદ)
27. Kurlantzick, Joshua (January 9, 2005). "The True Meaning of the Tourist Trap" (Web). News article. Washington Post. Retrieved 2007-03-21. Check date values in: |accessdate=, |date= (મદદ)
28. http://www.urbandictionary.com/define.php?term=grockel
29. http://www.the-phone-book.com/XHTML-1-0/VersionStory.asp?Story=7109&ID=18&offset=20
30. http://www.theanswerbank.co.uk/Society-and-Culture/Question423700.html

Tourism વિષય પર વધુ જાણવા માટે જુઓ:
	શબ્દકોશ
	પુસ્તકો
	અવતરણો
	વિકિસ્રોત
	દ્રશ્ય-શ્રાવ્ય માધ્યમો અને ચિત્રો
	સમાચાર
	અભ્યાસ સામગ્રી

• આર્થિક સંશોધન : પ્રવાસ અને પર્યટનની આર્થિક અસર. ટ્રાવેલ ઇન્ડસ્ટ્રિ એસોસિએશન ઑફ અમેરિકા. 2004.
• ગ્રામીણ અમેરિકામાં પર્યટનને પ્રોત્સાહન આપવું. યુ.એસ.ડી.એ., રાષ્ટ્રીય કૃષિ પુસ્તકાલય, ગ્રામીણ માહિતી કેન્દ્ર. 2004.
• ગ્રામીણ પર્યટન. યુ.એસ.ડી.એ., સહકારી રાજ્ય સંશોધન, શિક્ષણ અને વિસ્તરણ સેવા.
• ગ્રામીણ પર્યટન સંસાધન યુ.એસ.ડી.એ., રાષ્ટ્રીય કૃષિ પુસ્તકાલય, ગ્રામીણ માહિતી કેન્દ્ર.
• પર્યટન : ઉદ્યોગ સાહસિકતા, એસ.એમ.ઈ. અને સ્થાનિક વિકાસ માટે ઓ.ઈ.સી.ડી. કેન્દ્ર પર્યટન અને પર્યટન નીતિઓમાં આંતરરાષ્ટ્રીય વલણો ઉપરના આંકડા અને માહિતી માટે એક કીમતી સંસાધન.
• પર્યટન બ્લૉગિંગ સમાજ થયેલ છે.
• 128. ચાડ વિલ્કરસન દ્વારા. આર્થિક સમિક્ષા, તૃતીય ચતુર્થાંશ 2003. કેન્સાસ ખાતેનું સમવાય અનામત મંડળ.