ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್

ಲುಅ ದೋಷ: bad argument #1 to 'gsub' (string is not UTF-8).

ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌‌ (pronounced /ˈmæntʃɛstə/ ( listen)) ಇಂಗ್ಲೆಂ‌ಡ್‌ನ ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ನಗರ ಮತ್ತು ಪ್ರಧಾನನಗರ ವಿಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಇಸವಿ ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ, ನಗರದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ೪೬೪,೨೦೦ [1] ಎಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದ್ದು, ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಏಳನೆಯ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿರುವ ಸ್ಥಳೀಯ ಆಡಳಿತ ಜಿಲ್ಲೆಯಾಗಿದೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ UKದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಧಾನನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳೊಂದರಲ್ಲಿದೆ. ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಪ್ರಧಾನನಗರದ ಕೌಂಟಿಯ ಅಂದಾಜು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ೨,೫೬೨,೦೦೦. ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ ಪ್ರದೇಶದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ೨,೨೪೦,೨೩೦ [2] ಹಾಗೂ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಸುತ್ತ ಇರುವ ಲಾರ್ಜರ್‌ ಅರ್ಬನ್‌ ಜೋನ್‌ UKಯ ಎರಡನೆಯ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿದ್ದು, ೨೦೦೪ ಅರ್ಬನ್‌ ಆಡಿಟ್‌ ಪ್ರಕಾರ ೨,೫೩೯,೧೦೦ ಅಂದಾಜು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿದೆ.[3] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಡೆಮೊನಿಂ(ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಸ್ಥಳದ ನಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಕರೆಯುವುದು)ನ್ನು ಮ್ಯಾನ್ಕುನಿಯನ್ ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ.

ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಾಯುವ್ಯ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ದಕ್ಷಿಣ ಮಧ್ಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ. ಇದರ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಚೆಷೈರ್‌ ಬಯಲು ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಪೆನೀನ್ಸ್‌ ಇವೆ. ಮಾಮುಸಿಯಮ್‌ ರೋಮನ್‌ ಕೋಟೆಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ ನಾಗರಿಕ ವೈಕಸ್‌ ನೊಂದಿಗೆ ದಾಖಲಿತ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಇತಿಹಾಸ ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಇದನ್ನು ಮೆಡ್ಲಾಕ್‌ ಮತ್ತು ಇರ್ವೆಲ್‌ ನದಿಗಳ ಸಂಗಮದ ಬಳಿ ಮರಳುಗಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ, ನಗರದ ಬಹಳಷ್ಟು ಭಾಗವು ಲಂಕಾಷೈರ್‌ಗೆ ಸೇರಿತ್ತು. ಆದರೂ, ಮರ್ಸೀ ನದಿಯ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿರುವ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳು ಚೆಷೈರ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದವು. ಮಧ್ಯಯುಗವಿಡೀ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಒಂದು ಜಹಗೀರಿನ ಪಟ್ಟಣವಾಗಿತ್ತು. ಆದರೆ, ೧೯ನೆಯ ಶತಮಾನದ ತಿರುವಿನಲ್ಲಿ ಅಚ್ಚರಿಯ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ವಿಸ್ತರಣೆ ಆರಂಭಿಸಿತು.ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಜವಳಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ಚೇತರಿಕೆಯಿಂದ ಯೋಜನೆರಹಿತ ನಗರೀಕರಣದ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಭಾಗವಾಗಿ ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಉಂಟಾಯಿತು.[4] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ನಗರೀಕರಣವು, ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿ ಮತ್ತು ವಿಕ್ಟೊರಿಯನ್‌ ಯುಗದ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗಿತ್ತು, ಇದರ ಫಲವಾಗಿ ವಿಶ್ವದ ಮೊದಲ ಕೈಗಾರಿಕೀಕೃತ ನಗರವಾಯಿತು.[5] ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕಟ್ಟಡ ನಿರ್ಮಾಣದಲ್ಲಿ ಚೇತರಿಕೆಯ ಫಲವಾಗಿ, ಪಟ್ಟಣವಾಗಿದ್ದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಗಿರಣಿ ಪಟ್ಟಣ, ಪ್ರಧಾನನಗರ ವಿಭಾಗ‌ವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆ ಹೊಂದಿ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ೧೮೫೩ರಲ್ಲಿ ಗೌರವಸೂಚಕ 'ನಗರ ಸ್ಥಾನಮಾನ' ಗಳಿಸಿತು.

ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಕೋರ್‌ ಸಿಟೀಸ್‌ ಗ್ರೂಪ್‌ನ ಅಂಗವಾಗಿರುವ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ ನಗರವು ಇಂದು ಕಲೆ, ಮಾಧ್ಯಮ, ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ. ಇವೆಲ್ಲ ಅಂಶಗಳು ೨೦೦೨ರಲ್ಲಿನ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನ ಎರಡನೆಯ ಪ್ರಮುಖ ನಗರ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲು ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿತು.[6] ಇಸವಿ ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಲಾದ ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ವಾಣಿಜ್ಯ ಉದ್ಯಮಿಗಳ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ, ಉದ್ದಿಮೆಯೊಂದನ್ನು ಆರಂಭಿಸಲು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಗರವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಯಿತು.[7] ಇಸವಿ ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿತ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪಾರ್ಟ್‌ನರ್‌ಶಿಪ್ ನಿರೂಪಿಸಿದ‌ ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ "ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಅತಿ ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ನಗರ" ಎಂದು ತೋರಿಸಿತು.[8] GaWC ಜಾಗತಿಕ ನಗರಗಳ ಪಟ್ಟಿಗಳಲ್ಲಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಗಾಮಾ ನಗರ(ಜಾಗತಿಕ ನಗರ) ಎಂದು ಶ್ರೇಯಾಂಕಿತವಾಗಿದೆ.[9] ವಿದೇಶೀ ಪ್ರವಾಸಿಗರ ಪಾಲಿಗೆ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನ ಮೂರನೆಯ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರವಾಸಿ ನಗರವಾಗಿದೆ, ಹಾಗೂ ಲಂಡನ್‌ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲೇ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರವಾಸಿ ನಗರವಾಗಿದೆ.[10] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ 2002 ಕಾಮನ್ವೆಲ್ತ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದ ಆತಿಥ್ಯ ವಹಿಸಿತ್ತು. ಅದರ ಇತರೆ ಕ್ರೀಡಾ ಸಂಬಂಧಗಳೆಂದರೆ ಅದರ ಎರಡು ಪ್ರೀಮಿಯರ್‌ ಲೀಗ್‌ ಫುಟ್ಬಾಲ್‌ ತಂಡಗಳಾದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಹಾಗೂ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಸಿಟಿ.[11]

ಇತಿಹಾಸ

ಶಬ್ದ ನಿಷ್ಪತ್ತಿ

ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಪುರಾತನ ರೋಮನ್‌ ಹೆಸರಾದ ಮಾಮುಸಿಯಮ್ ‌ನಿಂದ ಉದ್ಭವವಾಗಿದೆ. ಮಾಮುಸಿಯಮ್‌ ಎಂಬುದು ರೋಮನ್‌ ಕೋಟೆ ಮತ್ತು ವಸಾಹತಿನ ಹೆಸರಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮೂಲ ಸೆಲ್ಟಿಕ್‌ ಹೆಸರಿನ (ಮ್ಯಾಮ್‌- (ಸ್ತನ) ಬಹುಶಃ ಅರ್ಥ: ಸ್ತನದಂತಹ ಬೆಟ್ಟ) ಲ್ಯಾಟಿನೀಕರಣವೆಂದು ಭಾವಿಸವಾಗಿದೆ. ಜೊತೆಗೆ, ಲ್ಯಾಟಿನ್‌ ಕ್ಯಾಸ್ಟ್ರಾ (ಶಿಬಿರ (ಕ್ಯಾಂಪ್‌))ದಿಂದ ಜನ್ಯವಾದ ಪ್ರಾಚೀನ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಭಾಷೆಯ ಸೀಸ್ಟರ್ ‌= (ಪಟ್ಟಣ).[12] ಇನ್ನೊಂದು ಪರ್ಯಾಯ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಪ್ರಕಾರ,ಇದರ ಮೂಲವು ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಸೆಲ್ಟಿಕ್‌ನ 'ಮಮ್ಮಾ = "ತಾಯಿ" ಪದದಿಂದ ಜನ್ಯವಾಗಿದೆ. ಈ 'ತಾಯಿ'ಯು, ಕೋಟೆಯ ಕೆಳಗೆ ಹರಿಯುವ ಮೆಡ್ಲಾಕ್‌ ನದಿಯ ನದಿದೇವತೆಯಾಗಿದ್ದಳು. ಮ್ಯಾಮ್ ‌ ಎಂದರೆ, ಐರಿಷ್‌ ಗೇಯಿಲಿಕ್‌ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಣ್ಣಿನ ಸ್ತನ ಹಾಗೂ ವೆಲ್ಷ್‌ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ 'ತಾಯಿ' ಎಂಬ ಅರ್ಥ ನೀಡುತ್ತದೆ.[13]

ಆರಂಭಿಕ ಇತಿಹಾಸ

ಬ್ರಿಗ್ಯಾಂಟಸ್‌ ಎಂಬ ಪ್ರಮುಖ ಸೆಲ್ಟಿಕ್‌ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನಾಂಗದವರು ಇಂದಿನ ಉತ್ತರ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಇರ್ವೆಲ್‌ ನದಿಯ ದಡದ ಎದುರು, ಇಂದು ನಿಂತಿರುವ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕಥಿಡ್ರಲ್‌ ಬಳಿ ಮರಳುಗಲ್ಲಿನ ಶಿಲಾಸ್ತರವುಳ್ಳ ಆ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಮೆರೆದಿದ್ದರು.[14] ಇವರ ಪ್ರಾಂತ್ಯವು ಇಂದಿನ ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್ ಮತ್ತು ಸ್ಟ್ರೆಟ್ಫರ್ಡ್‌‌ನ ಫಲವತ್ತಾದ ತಗ್ಗುಪ್ರದೇಶದುದ್ದಕ್ಕೂ ವಿಸ್ತರಿಸಿತ್ತು. ಮೊದಲ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟನ್‌ ಮೇಲೆ ರೋಮನ್‌ರ ವಿಜಯದ ನಂತರ, ೭೯ನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಜನರಲ್‌ ಅಗ್ರಿಕೋಲಾ ಡಿವಾ ವಿಕ್ಟ್ರಿಕ್ಸ್‌ (ಚೆಸ್ಟರ್‌) ಮತ್ತು ಇಬೊರಾಕಮ್‌ (ಯಾರ್ಕ್‌) ಒಂದಿಗೆ ರೋಮನ್‌ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಬ್ರಿಗ್ಯಾಂಟಸ್‌‌ನಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಳ್ಳಲೆಂದು, ಮಾಮುಸಿಯಮ್‌ ಎಂಬ ರೋಮನ್‌ ಕೋಟೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವಂತೆ ಆದೇಶ ಹೊರಡಿಸಿದ.[14]

ಈ ಸಮಯದಿಂದಲೂ, ಕೇಂದ್ರೀಯ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕಾಯಂ ಆಗಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾಗಿದೆ.[15] ರೋಮನ್‌ ಕೋಟೆಯ ಅಂತಿಮ ಆವೃತ್ತಿಯ ಅಡಿಪಾಯಗಳ ಸ್ಥಿರ ಅವಶೇಷವು ಕ್ಯಾಸ್ಲ್‌ಫೀಲ್ಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದಾಗಿದೆ. ಸುಮಾರು ೩ ಶತಮಾನದ ಆಸುಪಾಸಿನಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ರೋಮನ್ ವಸಾಹತು ಬಹುಶಃ ಅಂತ್ಯಗೊಂಡಿತು. ವೈಕಸ್ ‌ ಅಥವಾ ನಾಗರಿಕ ವಸಾಹತು ೩ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ತೊರೆದಿರುವಂತೆ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ಆದರೂ, ಕೋಟೆಯು ೩ನೇ ಶತಮಾನದ ಅಂತ್ಯ ಅಥವಾ ೪ನೆಯ ಶತಮಾನದ ವರೆಗೆ ಸಣ್ಣ ದಂಡಿಗೆ ಆಸರೆಯಾಗಿರಬಹುದು ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ.[16] ಇಸವಿ ೧೦೬೬ರಲ್ಲಿ ನಾರ್ಮನ್‌ ವಿಜಯದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ವಸಾಹತಿನ ಗಮನವು ಇರ್ವೆಲ್ ಮತ್ತು ಇರ್ಕ್‌ ನದಿಗಳ ಸಂಗಮದತ್ತ ತಿರುಗಿತ್ತು.[17] ಆನಂತರದ ಹ್ಯಾರಿಯಿಂಗ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ನಾರ್ತ್‌(ದಂಡಯಾತ್ರೆಗಳ ಸರಣಿ)ನಲ್ಲಿ ವಿಶಾಲ ವಲಯವನ್ನು ಹಾಳುಗೆಡವಲಾಯಿತು.[18][19]

ಸುಮಾರು 1650 ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ನಕ್ಷೆ.
ಇಸವಿ 1801ರಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮತ್ತು ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ನ ನಕ್ಷೆ.

ಜಹಗೀರಿನ ಒಡೆಯ ಥಾಮಸ್‌ ಡಿ ಲಾ ವಾರ್‌ ಪಾದ್ರಿ ಹೋಬಳಿಗಾಗಿ ಒಂದು ಕೊಲೇಜಿಯೇಟ್ ಚರ್ಚ್‌ನ್ನು ೧೪೨೧ರಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಥಾಪಿಸಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ. ಈ ಚರ್ಚ್ ಇಂದು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕ್ಯಾಥಿಡ್ರಲ್‌ ಆಗಿದೆ. ಕಾಲೇಜ್‌ನ ಸ್ಥಳೀಯ ಆವರಣಗಳಲ್ಲಿ ಚೆಟ್‌ಹ್ಯಾಮ್ಸ್‌ ಸ್ಕೂಲ್‌ ಆಫ್‌ ಮ್ಯೂಸಿಕ್‌ ಮತ್ತು ಚೆಟ್‌ಹ್ಯಾಮ್ಸ್‌ ಲೈಬ್ರರಿ ಇವೆ.[17][20] ಇಸವಿ ೧೬೫೩ಯಲ್ಲಿ ಆರಂಭಗೊಂಡ ಗ್ರಂಥಾಲಯವು ಇಂದಿಗೂ ಸಹ ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗಾಗಿ ತೆರೆದಿದೆ. ಇದು ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿಯೇ ಅತಿ ಹಳೆಯ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉಚಿತ ಆಕರ ಗ್ರಂಥಾಲಯವಾಗಿದೆ.[21]

ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ೧೨೮೨ರಲ್ಲಿಯೇ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯೊಂದನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತೆಂದು ತಿಳಿಸಲಾಗಿದೆ.[22] ಸುಮಾರು ೧೪ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ಫ್ಲೆಮಿಷ್‌ ನೇಕಾರರು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ಗೆ ವಲಸೆ ಬಂದರು. ಈ ಗುಂಪಿನವರು ವಲಯದ ಜವಳಿ ಉದ್ದಿಮೆಯ ಅಡಿಪಾಯ ಎಂದು ಕೆಲವುಬಾರಿ ಮನ್ನಣೆ ನೀಡಲಾಗಿದೆ.[23] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಉಣ್ಣೆಯ ಮತ್ತು ನಾರಿನ ಬಟ್ಟೆಯ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ವಹಿವಾಟಿನ ಪ್ರಮುಖ ಕೇಂದ್ರವಾಯಿತು. ಸುಮಾರು ೧೫೪೦ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಇನ್ನಷ್ಟು ವಿಸ್ತರಿಸಿ, ಜಾನ್‌ ಲೇಯ್ಲೆಂಡ್ ವರ್ಣಿಸಿದಂತೆ, ಈ ನಗರವು ಇಡೀ ಲ್ಯಾಂಕಾಷೈರ್‌ನಲ್ಲಿಯೇ "ಅತ್ಯಂತ ಸಮರ್ಪಕ, ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿತ, ಅತಿ ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳೆದ ಹಾಗೂ ಅತಿ ಜನನಿಬಿಡ ನಗರವಾಯಿತು".[17] ಲೇಯ್ಲೆಂಡ್‌ ಬಣ್ಣಿಸಿದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರದ ಕೇವಲ ಕಥಿಡ್ರಲ್ ಮತ್ತು ಚೆಟ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ನ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿವೆ.[18]

ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಅಂತರ್ಯುದ್ಧದ ಸಮಯ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಸಂಸತ್ತಿನ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸಿತು. ಈ ಹಕ್ಕು ಅಲ್ಪಾವಧಿಯದಾಗಿದ್ದರೂ, ತನ್ನದೇ MPಯನ್ನು ಚುನಾಯಿಸಲು ಕ್ರೊಮ್ವೆಲ್‌ಅದಕ್ಕೆ ಅನುಮತಿ ನೀಡಿದ. ನಗರವನ್ನು ಕೇವಲ ಒಂದು ವರ್ಷದ ಕಾಲ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿದ ಚಾರ್ಲ್ಸ್‌ ವೊರ್ಸ್ಲೆ, ಆನಂತರ ರೂಲ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ಮೇಜರ್‌ ಜನರಲ್ಸ್‌ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಲ್ಯಾಂಕಾಷೈರ್, ಚೆಷೈರ್‌ ಮತ್ತು ಸ್ಟ್ಯಾಫರ್ಡ್‌ಷೈರ್‌ ಕೌಂಟಿಗಳ ಮೇಜರ್‌ ಜನರಲ್‌ ಆಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡರು. ಅವರು ಒಬ್ಬ ದಕ್ಷ ಪ್ಯೂರಿಟನ್; ಏಲ್‌ ಮದ್ಯದ ಸಂತೋಷಕೂಟದ ಮನೆಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಿಸಿ, ಕ್ರಿಸ್ಮಸ್‌ ಆಚರಣೆಯನ್ನು ಬಹಿಷ್ಕರಿಸಿದ್ದರು. ಇಸವಿ ೧೬೫೬ರಲ್ಲಿ ಅವರು ನಿಧನರಾದರು.

ಸುಮಾರು ೧೬೦೦ ಇಸವಿಯ ನಂತರ, ಹತ್ತಿಯನ್ನು ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ, ಮೊದಲಿಗೆ ನಾರಿನ/ಹತ್ತಿಯ ದಪ್ಪ ಹತ್ತಿ ಬಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಯಿತು. ಆದರೆ, ಸುಮಾರು ೧೭೫೦ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ, ಶುದ್ಧ ಹತ್ತಿಯ ಜವಳಿಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲಾಯಿತು ಮ್ತತು ಹತ್ತಿಯು ಉಣ್ಣೆಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಗಳಿಸಿತು.[17] ಸುಮಾರು ೧೭೩೬ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಇರ್ವೆಲ್‌ ಮತ್ತು ಮರ್ಸಿ ನದಿಗಳನ್ನು ನೌಕಾ ಸಂಚಾರಯೋಗ್ಯವಾಗಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಿಂದ ಮರ್ಸಿಯ ಸಮುದ್ರಧಕ್ಕೆಗೆ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ತೆರೆಯಲಾಯಿತು. ಬ್ರಿಟನ್‌ನ ಮೊದಲ ಪೂರ್ಣ ಮಾನವನಿರ್ಮಿತ ಜಲಮಾರ್ಗವಾದ ಬ್ರಿಡ್ಜ್‌ವಾಟರ್ ಕಾಲುವೆಯನ್ನು ೧೭೬೧ರಲ್ಲಿ ತೆರೆಯಲಾಯಿತು. ವೊರ್ಸ್ಲಿಯ ಗಣಿಗಳಿಂದ ಕಲ್ಲಿದ್ದಲನ್ನು ಮಧ್ಯ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ಗೆ ಈ ಕಾಲುವೆಯ ಮೂಲಕ ಸಾಗಿಸಲಾಯಿತು. ಇಸವಿ ೧೭೭೬ರಲ್ಲಿ ಈ ಕಾಲುವೆಯನ್ನು ರನ್ಕಾರ್ನ್‌ನಲ್ಲಿ ಮರ್ಸಿ ನದಿಯ ತನಕ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು. ಪೈಪೋಟಿ ಮತ್ತು ಸುಧಾರಿತ ದಕ್ಷತೆಯ ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಕಲ್ಲಿದ್ದಿಲಿನ ಬೆಲೆಯನ್ನು ಅರ್ಧಮಟ್ಟಕ್ಕಿಳಿಸಲಾಯಿತು ಹಾಗೂ ಕಚ್ಚಾ ಹತ್ತಿಯ ಸಾರಿಗೆ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ಸಹ ಅರ್ಧಕ್ಕೆ ಇಳಿಸಲಾಯಿತು.[17][20] ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪಟ್ಟಣಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯಾದ ಜವಳಿಗಳಿಗಾಗಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪ್ರಮುಖ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಸ್ಥಳವಾಯಿತು.[17] ಇಸವಿ ೧೭೨೯ರಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಸಲಾದ ಸರಕು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರ [18] ಹಾಗೂ ಹಲವು ದೊಡ್ಡ ಗೋದಾಮುಗಳು, ವಾಣಿಜ್ಯ ಚಟುವಟಿಕೆಗೆ ನೆರವಾದವು.

ಇಸವಿ ೧೭೮೦ರಲ್ಲಿ, ರಿಚರ್ಡ್‌ ಆರ್ಕ್ರೈಟ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಮೊದಲ ಹತ್ತಿಯ ಗಿರಣಿಯ ನಿರ್ಮಾಣ ಆರಂಭಿಸಿದ.[18][20]

ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿ
ಸುಮಾರು 1820 ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಆನ್ಕೋಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಹತ್ತಿ ಗಿರಣಿಗಳು.
ಇಸವಿ 1857ರಲ್ಲಿ ಕರ್ಸಾಲ್‌ ಮೂರ್‌ನಿಂದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌, ವಿಲಿಯಮ್‌ ವೈಲ್ಡ್‌ರಿಂದ ರಚನೆ.ನಗರದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಜವಳಿ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳಿದ್ದ ಕಾರಣ, 19ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕಾಟನ್‌ಪೊಲಿಸ್‌ ಎಂಬ ಉಪನಾಮ ಗಳಿಸಿತ್ತು.

ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಇತಿಹಾಸದ ಬಹುಪಾಲು, ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಜವಳಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ಹತ್ತಿ ನೂಲುವಿಕೆ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಬಹುಪಾಲು ದಕ್ಷಿಣ ಲ್ಯಾಂಕಾಷೈರ್‌ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಚೆಷೈರ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆಯಿತು. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕೆಲ ಕಾಲ ಬಹುತೇಕ ಹತ್ತಿ ಸಂಸ್ಕರಣೆಯ ಉತ್ಪಾದನಾ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿತ್ತು.[24] ಆನಂತರ ಹತ್ತಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳಿಗೆ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಾಯಿತು.[17][25] ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್‌ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ್ನು ಕಾಟನೊಪೊಲಿಸ್‌ (ಹತ್ತಿ ನಗರಿ) ಹಾಗೂ 'ವೇರ್ಹೌಸ್‌ ಸಿಟಿ' ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.[24] ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ, ನ್ಯೂಜಿಲೆಂಡ್‌ ಹಾಗೂ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಮನೆಬಳಕೆಯ ನಾರುಬಟ್ಟೆಗಳಾದ ಹಾಸಿಗೆ-ಹೊದಿಕೆಗಳು, ದಿಂಬುಗಳು, ಟವೆಲ್‌ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಗೆ ಇಂದಿಗೂ ಸಹ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪದವನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.[26]

ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯು ತಂದ ಯೋಜನಾರಹಿತನಗರೀಕರಣ[27] ದ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಕಾರಣ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ೧೯ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಹೊಸ್ತಿಲಲ್ಲಿ "ಅಚ್ಚರಿಗೊಳಿಸುವ ವೇಗ"ದಲ್ಲಿ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾರಂಭಿಸಿತು.[28]

ಇದರಿಂದ ವಿವಿಧ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಾಯಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ,೧೮೩೫ರಷ್ಟರಲ್ಲಿ 'ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಯಾವುದೇ ಪೈಪೋಟಿಯಿಲ್ಲದೆ ವಿಶ್ವದ ಪ್ರಥಮ ಮತ್ತು ಪ್ರಧಾನ ಕೈಗಾರಿಕಾ ನಗರವಾಯಿತು.' [25] ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್‌ ಉದ್ದಿಮೆಗಳು ಹತ್ತಿ ವಹಿವಾಟಿಗಾಗಿ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಯಂತ್ರೋಪಕರಣಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಿದವು, ಆದರೆ ಆನಂತರ ಅವು ಸಾಮಾನ್ಯ ಉತ್ಪಾದನೆಗಳತ್ತ ವೈವಿಧ್ಯದ ಹಾದಿ ಹಿಡಿದವು. ಇದೇ ರೀತಿ, ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಬಿಳಿದಾಗಿಸುವ ವಸ್ತುಗಳು ಮತ್ತು ವರ್ಣದ್ರವ್ಯಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಯೊಂದಿಗೆ, ರಾಸಾಯನಿಕ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು ಆರಂಭವಾದವು. ಆದರೆ, ಆನಂತರ ಇತರೆ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳತ್ತ ವಿಸ್ತರಿಸಿದವು. ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ ಹಾಗೂ ವಿಮೆಯಂತಹ ಹಣಕಾಸು ಸೇವಾ ಉದ್ದಿಮೆಗಳು ವಾಣಿಜ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಬೆಂಬಲ ನೀಡಿದವು. ವಹಿವಾಟು ಮತ್ತು ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಜನಸಂಖ್ಯೆಗೆ ಆಹಾರ ಒದಗಿಸುವ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೆ ವಿಶಾಲವಾದ ಸಾರಿಗೆ ಮತ್ತು ವಿತರಣಾ ಮೂಸಸೌಲಭ್ಯದ ಅಗತ್ಯವಿತ್ತು. ಜಲಕಾಲುವೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿಯೇ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಅಂತರ-ನಗರ ಪ್ರಯಾಣಿಕ ರೈಲು ಮಾರ್ಗವೆನಿಸಿದ 'ಲಿವರ್ಪೂಲ್‌-ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ರೈಲ್ವೆಯ ಒಂದು ಕೊನೆಯಾಯಿತು. ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಸಾರಿಗೆಗಳ ನಡುವಿನ ಪೈಪೋಟಿಗಳ ಕಾರಣ, ಸಾರಿಗೆ ದರಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿಸಿದವು.[17] ಇಸವಿ ೧೮೭೮ರಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಟೆಲಿಕಾಮ್‌ನ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿದ್ದGPO, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಒಂದು ವಾಣಿಜ್ಯ ಉದ್ದಿಮೆಗೆ ತನ್ನ ಮೊದಲ ದೂರವಾಣಿ ಉಪಕರಣವನ್ನು ಒದಗಿಸಿತು.[29]

ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ನಿಂದ ಉಬ್ಬರವಿಳಿತದ ಮರ್ಸಿಯಲ್ಲಿರುವ ಈಸ್ಟ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ ಲಾಕ್ಸ್‌ನತ್ತ ಹರಿಯುವ‌ 58 kilometres (36 mi) [30] ಇರ್ವೆಲ್ ಮತ್ತು ಮರ್ಸಿ ನದಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಲುವೆ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ, ೧೮೯೪ರಲ್ಲಿ,ಕೆಲವು ವಿಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಷಿಪ್‌ ಕೆನಾಲ್‌ನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಇದರಿಂದ, ಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಸಾಗುವ ಹಡಗುಗಳು ನೇರವಾಗಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಬಂದರಿನೊಳಗೆ ಬರಲು ಅನುಕೂಲವಾಯಿತು. ಪ್ರಧಾನನಗರ ವಿಭಾಗದ ಸ್ವಲ್ಪಆಚೆ ಕಾಲುವೆಯ ದಂಡೆಗಳಲ್ಲಿರುವ ಟ್ರ್ಯಾಫರ್ಡ್‌ ಪಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ, ವಿಶ್ವದ ಮೊದಲ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ರಚಿಸಲಾಯಿತು.[17] ಹತ್ತಿ ಸಂಸ್ಕರಿಸುವ ಘಟಕಗಳೂ ಸೇರಿದಂತೆ,ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಹತ್ತಿ ಯಂತ್ರೋಪಕರಣಗಳು ವಿಶ್ವದ ಹಲವೆಡೆಗೆ ರಫ್ತಾಗುತ್ತಿದ್ದವು.

ಇಸವಿ 1819ರಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ ಪೀಟರ್ಲೂ ಸಾಮೂಹಿಕ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡದಲ್ಲಿ 15 ಸಾವುಗಳು ಹಾಗೂ ನೂರಾರು ಗಾಯಗಳು ಸಂಭವಿಸಿದವು.

ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದ್ದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ‌ ಹಿಂದೊಮ್ಮೆ ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಮಿಕರ ಗಲಭೆಗಳು ಸಂಭವಿಸಿದವು ಹಾಗೂ ನಗರದ ಕಾರ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಹೆಸರು-ರಹಿತ ವರ್ಗಗಳು ಹೆಚ್ಚಿನ ರಾಜಕೀಯ ಮಾನ್ಯತೆಗಾಗಿ ಕರೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ್ದವು. ಇಂತಹ ಒಂದು ಗಲಭೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ೧೬ ಆಗಸ್ಟ್‌ ೧೮೧೯ರಂದು ಪೀಟರ್ಲೂ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡ ಸಂಭವಿಸಿತು. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿಯ ಆರ್ಥಿಕ ಶಾಲೆಯು ಅಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿತು. ಇಸವಿ ೧೮೩೮ರಿಂದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕಾರ್ನ್‌ ಲಾ ವಿರೋಧಿ ಲೀಗ್‌ನ ಕೇಂದ್ರವಾಯಿತು.

ಮಾರ್ಕ್ಸ್‌ವಾದ ಮತ್ತು ವಾಮಪಂಥೀಯ ರಾಜಕೀಯದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಗಮನಾರ್ಹ ಸ್ಥಾನ ಗಿಟ್ಟಿಸಿದೆ. ಫ್ರೆಡ್ರಿಕ್‌ ಎಂಜೆಲ್ಸ್‌ರ ಕೃತಿಯ ವಿಷಯದಿ ಕಂಡಿಷನ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ವರ್ಕಿಂಗ್‌ ಕ್ಲ್ಯಾಸ್‌ ಇನ್‌ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ ಇನ್ 1844 ಆಗಿತ್ತು. ಎಂಜಲ್ಸ್‌ ತಮ್ಮ ಜೀವನದ ಹೆಚ್ಚು ಭಾಗವನ್ನು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಹಾಗೂ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನಲ್ಲಿ ಕಳೆದಿದ್ದರು. ಕಾರ್ಲ್‌ ಮಾರ್ಕ್ಸ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದಾಗ, ಎಂಜೆಲ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ಮಾರ್ಕ್ಸ್‌ ಚೆಟ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ ಗ್ರಂಥಾಲಯದಲ್ಲಿ ಭೇಟಿಯಾದರು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಲ್ ಮಾರ್ಕ್ಸ್‌ ಓದುತ್ತಿದ್ದ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರದ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಆ ಗ್ರಂಥಾಲಯದ ಗೂಡುಗಳಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಕಾಣಬಹುದು. ಇದಲ್ಲದೆ, ಮಾರ್ಕ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ಎಂಜೆಲ್ಸ್‌ ಭೇಟಿಯಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಕಿಟಕಿ ಬಳಿಯ ಆಸನವನ್ನೂ ಸಹ ಕಾಣಬಹುದು.[21] ಮೊದಲ ಟ್ರೇಡ್ಸ್‌ ಯೂನಿಯನ್‌ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಸಮ್ಮೇಳನವು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಡೇವಿಡ್‌ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಮೆಕ್ಯಾನಿಕ್ಸ್‌ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್‌ನಲ್ಲಿ ೨ರಿಂದ ೬ ಜೂನ್‌ ೧೮೬೮ರ ವರೆಗೆ ನಡೆಯಿತು. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಲೇಬರ್‌ ಪಾರ್ಟಿ ಮತ್ತು ಸಫ್ರಾಗೆಟ್‌ ಆಂದೋಳನದ ಪ್ರಮುಖ ಉಗಮಸ್ಥಾನವಾಗಿತ್ತು.[31]

ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಎಂತಹ ಘಟನೆಯೂ ಸಂಭವಿಸಬಹುದಾದ ನಗರವಾಗಿತ್ತು. ಹೊಸ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳು, ನೂತನ ಚಿಂತನ ರೀತಿಗಳು (ಮುಕ್ತ ವಹಿವಾಟು ಮತ್ತು ತಾಟಸ್ಥ್ಯ ನೀತಿ ಗಳನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಿದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಶಾಲೆ), ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ವರ್ಗ ಮತ್ತು ಸಮುದಾಯಗಳು, ಹೊಸ ಧಾರ್ಮಿಕ ಪಂಥಗಳು ಹಾಗೂ ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಯ ಹೊಸ ರೂಪಗಳು. ಇದು ಬ್ರಿಟನ್‌ ಹಾಗೂ ಯುರೋಪ್‌ನಿಂದ ವಿದ್ಯಾವಂತ ಪ್ರವಾಸಿಗಳನ್ನು ತನ್ನತ್ತ ಸೆಳೆಯಿತು. ನಾವೀನ್ಯದ ಪ್ರಜ್ಞೆಯನ್ನು ಸೆರೆಹಿಡಿದ ಬಗ್ಗೆ ಒಂದು ಮಾತು ಇಂದಿಗೂ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿದೆ,'ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಇಂದೇನು ಮಾಡುತ್ತದೆಯೋ, ಇಡೀ ವಿಶ್ವವು ನಾಳೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ.' [32] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಸ್ವರ್ಣಯುಗವು ಬಹುಶಃ ೧೯ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯ ಕಾಲುಭಾಗವಾಗಿತ್ತು. ಪುರಭವನ ಸೇರಿದಂತೆ ನಗರದ ಹಲವು ಪ್ರಧಾನ‌ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಭವನಗಳು ಆ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ್ದವು. ನಗರದ ಕಾಸ್ಮೋಪಾಲಿಟನ್ ವಾತಾವರಣವು, ಹ್ಯಾಲೆ ವಾದ್ಯಗೋಷ್ಠಿ ಸೇರಿದಂತೆ ಚೈತನ್ಯಶೀಲ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿತು. ಇಸವಿ ೧೮೮೯ರಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೌಂಟಿ ಸಭೆಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದಾಗ, ಪೌರಸಭೆಯ ಪ್ರಧಾನನಗರ ವಿಭಾಗವು ಕೌಂಟಿ ವಿಭಾಗವಾಗಿ, ಇನ್ನಷ್ಟು ಸ್ವಾಯತ್ತತೆ ಹೊಂದಿತು.

ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯು ನಗರಕ್ಕೆ ಸಂಪತ್ತು ನೀಡಿದರೂ, ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಹೆಚ್ಚು ಪಾಲಿಗೆ ಬಡತನ ಮತ್ತು ಕೊಳಕುತನವನ್ನು ತಂದುಕೊಟ್ಟಿತು. 'ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಹಾಗೂ ಭಯಾನಕ ಪರಮಾವಧಿಗಳಿಗೆ ಒಯ್ಯುವ ತೀರಾ ಕೆಟ್ಟಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುವ ನಗರ; ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲೇ ಹೊಸ ತರಹದ ನಗರ, ಅದರ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಹೊರವಲಯಗಳಲ್ಲಿರುವ ಹೊಗೆ-ಕೊಳವೆಗಳು ಹೊಗೆಗಳನ್ನು ಉಗುಳುತ್ತ ನಿಮ್ಮನ್ನು ಬರಮಾಡುಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ' ಎಂದು ಇತಿಹಾಸಜ್ಞಸೈಮನ್‌ ಸ್ಕಾಮಾ ಗಮನಸೆಳೆದಿದ್ದಾರೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಇಂತಹ ಕಪ್ಪುಚುಕ್ಕೆಗಳ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ ಅಮೆರಿಕನ್‌ ಪ್ರವಾಸಿಯಬ್ಬರು ಅಲ್ಲಿ 'ದರಿದ್ರವಾದ, ವಂಚಿತ, ದಮನಿತ, ಜರ್ಜರಿತ ಮನುಷ್ಯ ರೂಪವನ್ನು ಮಲಗಿದ ಮತ್ತು ರಕ್ತಸಿಕ್ತ ತುಣುಕುಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡಿದ್ದಾಗಿ'ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.[33]

ಇಸವಿ ೧೮೫೩ರಲ್ಲಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಒಂದರಲ್ಲೇ ಹತ್ತಿ ಗಿರಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೧೦೮ರ ಶೃಂಗಕ್ಕೆ ಏರಿತು.[24] ಆನಂತರ,ಸಂಖ್ಯೆಯು ಕುಸಿಯಲಾರಂಭಿಸಿತು. ೧೮೫೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಬೊಲ್ಟನ್‌ ಹಾಗೂ ೧೮೬೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಓಲ್ಡ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌‌ನ್ನು ಮೀರಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಹತ್ತಿ ಗಿರಣಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ ನಗರಗಳಾದವು.[24] ಆದರೆ, ಹತ್ತಿ ಗಿರಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಕುಸಿತದ ಅವಧಿಯು ನಗರವು ಆರ್ಥಿಕ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಾಗುವುದಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಯಿತು.[24] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಹತ್ತಿ ಸಂಸ್ಕರಣಾ ಉದ್ದಿಮೆಯು ಮುಂದುವರೆಯಿತು. ಇಸವಿ ೧೯೧೩ರಲ್ಲಿ, ವಿಶ್ವದ ಹತ್ತಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯ ೬೫%ರಷ್ಟು ಇಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕರಣೆಯಾಗುತ್ತಿತ್ತು.[17] ಮೊದಲ ಪ್ರಧಾನಯುದ್ಧದಿಂದ ರಫ್ತು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಪ್ರವೇಶಕ್ಕೆ ಅಡಚಣೆಯಾಯಿತು. ವಿಶ್ವದ ಇತರೆಡೆ ಹತ್ತಿ ಸಂಸ್ಕರಣೆಯು ಹೆಚ್ಚಾಗತೊಡಗಿತು; ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಲಾದ ಯಂತ್ರಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಯಿತು. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ ಮಹಾ ಹಿಂಜರಿತ/೦}ದಿಂದ ತೀವ್ರ ಸಂಕಷ್ಟಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಾಯಿತು. ಜವಳಿ ಉತ್ಪಾದನೆ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಳೆಯ ಉದ್ದಿಮೆಗಳ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ತುಂಬುವ ರಚನಾತ್ಮಕ ಪರಿವರ್ತನೆಗಳು ನಡೆದವು.

ಮಹಾಯುದ್ಧ ಮತ್ತು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮೇಲೆ ಮಿಂಚಿನದಾಳಿ

UKಯ ಬಹುತೇಕ ಭಾಗದಂತೆ, ಮಹಾಯುದ್ಧ IIದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವ್ಯಾಪಕ ಸನ್ನದ್ಧತೆ ಹೊಂದಿತು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ,ಬೇಯರ್‌‌, ಪೀಕಾಕ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಕ್ಯಾಸ್ಟಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಯಂತ್ರ ತಜ್ಞತೆ,ಗೋರ್ಟನ್‌ನ ಕಂಪನಿಯ ಹತ್ತಿ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಯಂತ್ರಗಳ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಬಾಂಬ್ ತಯಾರಿಕೆಗೆ ಪರಿವರ್ತಿಸಲಾಯಿತು.ಚಾರ್ಲ್ಟನ್‌-ಆನ್‌-ಮೆಡ್ಲಾಕ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಡನ್ಲಪ್‌ ರಬ್ಬರ್ ಉದ್ದಿಮೆಯು ಬ್ಯಾರೆಜ್‌ ಬಲೂನ್‌ಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲಾರಂಭಿಸಿತು. ನಗರದಾಚೆ ಟ್ರ್ಯಾಫರ್ಡ್‌ ಪಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಮೆಟ್ರೊಪೊಲಿಟನ್‌-ವಿಕರ್ಸ್‌ ಉದ್ದಿಮೆಯು ಆವ್ರೊ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮತ್ತು ಆವ್ರೊ ಲ್ಯಾಂಕ್ಯಾಸ್ಟರ್‌ ಬಾಂಬರ್‌ಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಿತು. ಈ ಬಾಂಬರ್‌ಗಳನ್ನು ಚಲಾಯಿಸಲು ಫೊರ್ಡ್‌ ಉದ್ದಿಮೆಯು ರೊಲ್ಸ್‌-ರಾಯ್ಸ್‌ ಮರ್ಲಿನ್‌ ಎಂಜಿನ್‌ಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಿತು. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಲಫ್ಟ್‌ವಾಫ್ ನಿಂದ ಬಾಂಬ್‌ ದಾಳಿಗೆ ಗುರಿಯಾಯಿತು. ಇಸವಿ ೧೯೪೦ರ ಅಪರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಮಿಲಿಟರಿಯೇತರ ಗುರಿಗಳ ಮೇಲೆ ವೈಮಾನಿಕ ದಾಳಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದವು. ಕ್ರಿಸ್ಮಸ್‌ ಬ್ಲಿಟ್ಜ್‌ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ವೈಮಾನಿಕ ದಾಳಿ ೨೨/೨೩ ಮತ್ತು ೨೩/೨೪ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ ೧೯೪೦ರ ಇರುಳಿನಲ್ಲಿ ನಡೆಯಿತು. ಅಂದಾಜು ೪೬೭ ಟನ್‌ (೪೭೫ ಟನ್ನ್‌ಗಳು) ಭಾರೀ ಸ್ಫೋಟಕವಸ್ತುಗಳು ಹಾಗೂ ೩೭,೦೦೦ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಬೆಂಕಿಜನ್ಯ ಬಾಂಬ್‌ಗಳನ್ನು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮೇಲೆ ಉದುರಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ದಾಳಿಯಲ್ಲಿ ೧೬೫ ಗೋದಾಮುಗಳು, ೨೦೦ ವಾಣಿಜ್ಯ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಮತ್ತು ೧೫೦ ಕಚೇರಿಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಐತಿಹಾಸಿಕ ನಗರ ಕೇಂದ್ರದ ಬಹುಭಾಗ ನಾಶವಾಯಿತು. ೩೭೬ ಜನರು ಮೃತಪಟ್ಟು ೩೦,೦೦೦ ಮನೆಗಳಿಗೆ ಹಾನಿಯುಂಟಾಯಿತು.[34] ತೀವ್ರವಾಗಿ ಹಾನಿಯಾದ ಕಟ್ಟಡಗಳಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕಥಿಡ್ರಲ್‌ ಸಹ ಸೇರಿತ್ತು. ಇದನ್ನು ದುರಸ್ತಿ ಮಾಡಿ ಮರುಸ್ಥಿತಿಗೆ ತರಲು ೨೦ ವರ್ಷಗಳು ಬೇಕಾದವು.[35]

ಮಹಾಯುದ್ಧ II ನಂತರ

ಹತ್ತಿಯ ಸಂಸ್ಕರಣೆ ಮತ್ತು ವಹಿವಾಟು ಚಟುವಟಿಕೆಯು ಶಾಂತಿಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕುಸಿತಗೊಂಡಿತು ಹಾಗೂ ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ೧೯೬೮ರಲ್ಲಿ ಮುಚ್ಚಲಾಯಿತು.[17] ಇಸವಿ ೧೯೬೩ರಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಬಂದರು UKಯಲ್ಲಿ ಮೂರನೆಯ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಬಂದರೆನಿಸಿತು.[36] ೩,೦೦೦ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ನೌಕರರನ್ನು ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ನೇಮಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ಆದರೆ ಅದರ ಕಾಲುವೆಯು ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ಕಂಟೇನರ್‌ ಸರಕು ಹಡಗುಗಳ ಸಂಚಾರವನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸಲು ಅಸಮರ್ಥವಾಯಿತು. ಸಂಚಾರ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ, ಬಂದರನ್ನು ೧೯೮೨ರಲ್ಲಿ ಮುಚ್ಚಲಾಯಿತು.[37] ಭಾರೀ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು ೧೯೬೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಇಳಿಮುಖ ಕಂಡವು. ಇಸವಿ ೧೯೭೯ರ ನಂತರ, ಮಾರ್ಗರೆಟ್‌ ಥ್ಯಾಚರ್‌ ಸರ್ಕಾರ ಅನುಸರಿಸಿದ ಆರ್ಥಿಕ ನೀತಿಗಳಿಂದ ತೀವ್ರ ಕುಸಿತಕ್ಕೊಳಗಾಯಿತು. ಉತ್ಪಾದನಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಇಸವಿ ೧೯೬೧ರಿಂದ ೧೯೮೩ರ ವರೆಗೆ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ೧೫೦,೦೦೦ ನೌಕರಿಗಳ ನಷ್ಟವಾಯಿತು.[17]

೧೯೮೦ರ ದಶಕದ ಅಪರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಪುನಶ್ಚೇತನ ಕಾಣಲಾರಂಭಿಸಿತು. ಮೆಟ್ರೊಲಿಂಕ್‌, ಬ್ರಿಡ್ಜ್‌ವಾಟರ್‌ ಕನ್ಸರ್ಟ್‌ ಹಾಲ್‌, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಈವನಿಂಗ್‌ ನ್ಯೂಸ್‌ ಅರೆನಾ ಹಾಗೂ (ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ನಲ್ಲಿ) ಬಂದರನ್ನು ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ ಕ್ವೇಯ್ಸ್‌ ಎಂಬ ಮರುನಾಮಕರಣ ಮುಂತಾದ ಉಪಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ನಗರದ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಿತ್ರಣವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಭಾಗವಾಗಿ ಅಲ್ಲಿ ಒಲಂಪಿಕ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟಗಳಿಗೆ ಆತಿಥ್ಯ ವಹಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಎರಡು ಬಿಡ್ ಮಾಡಲಾಯಿತು.[38]

ಐರಿಷ್‌ ಗಣತಂತ್ರವಾದಿಗಳು ಎನ್ನಲಾದ ಗುಂಪುಗಳಿಂದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಗಳು ನಡೆದ ಇತಿಹಾಸವಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ, ೧೮೬೭ರಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಹುತಾತ್ಮ‌ರ ದಾಳಿ, ೧೯೨೦ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅಗ್ನಿಸ್ಪರ್ಷ, ೧೯೩೯ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಸರಣಿ ಸ್ಫೋಟಗಳು ಹಾಗೂ ೧೯೯೨ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಎರಡು ಬಾಂಬ್‌ ಸ್ಫೋಟಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಶನಿವಾರ, ೧೫ ಜೂನ್‌ ೧೯೯೬ರಂದು ಪ್ರಾವಿಷನಲ್‌ ಐರಿಷ್‌ ರಿಪಬ್ಲಿಕನ್‌ ಆರ್ಮಿ (IRA) 1996 ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಬಾಂಬ್‌ ಸ್ಫೋಟ ನಡೆಸಿತು. ನಗರದ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿರುವ ಸರಕಿನ ಮಳಿಗೆಯ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿಯೇ ದೊಡ್ಡ ಬಾಂಬ್‌ನ್ನು ಸಿಡಿಸಿತ್ತು. ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ನೆಲದಲ್ಲಿ ಸಿಡಿಸಲಾದ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಬಾಂಬ್‌ ಅದಾಗಿತ್ತು. ಇದು ೨೦೦ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರನ್ನು ಗಾಯಗೊಳಿಸಿದ್ದಲ್ಲದೆ, ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಕಟ್ಟಡಗಳಿಗೆ ಹಾನಿಯೊಡ್ಡಿ, ಅರ್ಧ ಮೈಲು ದೂರದ ಕಟ್ಟಡದ ಕಿಟಕಿ ಗಾಜುಗಳನ್ನು ಒಡೆದುಹಾಕಿತ್ತು. ಹಾನಿಯ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಮೊದಲಿಗೆ £೫೦ ದಶಲಕ್ಷ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಆದರೆ, ಇದನ್ನು ತಕ್ಷಣವೇ ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮೊತ್ತಕ್ಕೆ ಪರಿಷ್ಕರಿಸಲಾಗಿತ್ತು.[39] ಅಂತಿಮ ವಿಮಾ ಪಾವತಿಯ ಮೊತ್ತ £೪೦೦ ದಶಲಕ್ಷಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿತ್ತು. ಹಾನಿಗೀಡಾದ ವಾಣಿಜ್ಯ ಉದ್ದಿಮೆಗಳು ವಹಿವಾಟಿನ ನಷ್ಟದಿಂದ ಚೇತರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲೇ ಇಲ್ಲ.[40]

ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್‌ ಸ್ಕ್ವೇರ್‌ನಲ್ಲಿ BBC ಬಿಗ್ ಸ್ಕ್ರೀನ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿರುವ FIFA ವಿಶ್ವಕಪ್‌ ಫುಟ್ಬಾಲ್‌‌ನ ಒಂದು ಪಂದ್ಯ.

ಇಸವಿ ೧೯೯೬ರ ಬಾಂಬ್‌ ಸ್ಫೋಟದ ನಂತರ ಹೆಚ್ಚಿದ ಹೂಡಿಕೆ ಹಾಗೂ XVII ಕಾಮನ್ವೆಲ್ತ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದ ನೆರವು ಪಡೆದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ನಗರ ಕೇಂದ್ರವು ವ್ಯಾಪಕ ಪುನಶ್ಚೇತನಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಯಿತು.[38] ದಿ ಪ್ರಿಂಟ್ವರ್ಕ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ಟ್ರಯಾಂಗಲ್‌ನಂತಹ ಹೊಸದಾದ ಮತ್ತು ನವೀಕೃತ ಮಳಿಗೆಗಳು ಇಂದು ಜನಪ್ರಿಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ಮನರಂಜನಾ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿವೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಅರ್ನ್‌ಡೇಲ್‌ UKನಲ್ಲಿಯೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ನಗರ ಕೇಂದ್ರೀಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಮಳಿಗೆಯಾಗಿದೆ.[41]

೧೯೬೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ನಗರದ ದೊಡ್ಡ ಭಾಗಗಳನ್ನು ನೆಲಸಮಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಮರುಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ ಅಥವಾ ಗಾಜು ಮತ್ತು ಉಕ್ಕಿನ ಬಳಕೆಯಿಂದ ಆಧುನೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹಳೆಯ ಗಿರಣಿಗಳನ್ನು ಆಧುನಿಕ ವಸತಿಸಂಕೀರ್ಣಗಳನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಲಾಯಿತು. ಹುಲ್ಮ್‌ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕ ಪುನರುಜ್ಜೀವನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಿಗೆ ಒಳಗಾಯಿತು. ಆಗಿನಿಂದ ದಶಲಕ್ಷ-ಪೌಂಡ್‌ ಮೌಲ್ಯದ ಲಾಫ್ಟ್‌ಹೌಸ್‌ ವಸತಿನಿಲಯಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ಇಸವಿ ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡ ೧೬೯-ಮೀಟರ್‌ ಎತ್ತರದ, ೪೭-ಅಂತಸ್ತಿನ ಬೀಟ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ ಟವರ್ಸ್‌ ಲಂಡನ್‌ನಾಚೆಗಿರುವ UKದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಎತ್ತರದ ಕಟ್ಟಡ ಹಾಗೂ ಇಡೀ ಪಶ್ಚಿಮ ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲೇ ಅತೀ ಎತ್ತರದ ವಾಸಸ್ಥಳದ ಕಟ್ಟಡವಾಗಿದೆ. ಕೆಳಭಾಗದ ೨೩ ಅಂತಸ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಹಿಲ್ಟನ್‌ ಹೋಟೆಲ್‌ ರೂಪುಗೊಂಡಿದ್ದು,ಇದರ ೨೩ನೆಯ ಅಂತಸ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಕೈಬಾರ್‌ ಹೊಂದಿದೆ. ಇದರ ಮೇಲ್ಭಾಗದ ೨೪ ಅಂತಸ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ವಸತಿನಿಲಯಗಳಿವೆ.[42] ಜನವರಿ ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ, ನಗರದ ಈಸ್ಟ್‌ಲೆಂಡ್ಸ್‌ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಪುನಶ್ಚೇತನಕ್ಕಾಗಿ UKಯ ಏಕೈಕ ಸೂಪರ್ಕ್ಯಾಸಿನೊವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು, ಸ್ವತಂತ್ರ ಮಂಡಳಿಯಾದ ಕ್ಯಾಸಿನೊ ಸಲಹಾ ಮಂಡಳಿಯು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ಗೆ ಪರವಾನಗಿ ನೀಡಿತ್ತು.[43] ಆದರೆ, ಅದೇ ಮಾರ್ಚ್‌ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಹೌಸ್‌ ಆಫ್‌ ಲಾರ್ಡ್ಸ್‌ ಈ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ಮೂರು ಮತಗಳಿಂದ ತಿರಸ್ಕರಿಸಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಮುಂಚಿನ ಹೌಸ್‌ ಆಫ್‌ ಕಾಮನ್ಸ್‌ಅಂಗೀಕಾರವು ಅರ್ಥಹೀನವೆನಿಸಿತು. ಇದು ಸೂಪರ್ಕ್ಯಾಸಿನೊ ಮತ್ತು ೧೪ ಇತರೆ ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ರಿಯಾಯತಿಗಳನ್ನು ಅಂತಿಮ ನಿರ್ಧಾರದ ತನಕ ಸಂಸದೀಯ ತ್ರಿಶಂಕು ಸ್ಥಿತಿಗೆ ತಳ್ಳಿತು.[44] ದಿನಾಂಕ ೧೧ ಜುಲೈ ೨೦೦೭ರಂದು ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ನಿಕಟವಾದ ಮೂಲವು ಇಡೀ ಸೂಪರ್ಕ್ಯಾಸಿನೊ ಯೋಜನೆಯು "ಯಾವುದೇ ಪ್ರಗತಿ ಸಾಧಿಸಿಲ್ಲ" ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು.[45] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಾಣಿಜ್ಯ ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯರೊಬ್ಬರು ಅಚ್ಚರಿ ಮತ್ತು ಆಘಾತದ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ನೀಡಿ, ಈ ಕುರಿತು ಬಹಳಷ್ಟು ಸಮಯ ಮತ್ತು ಹಣ ವ್ಯರ್ಥ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಉದ್ಗರಿಸಿದರು.[46] ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಯೊಂದಿಗೆ ಮಾತುಕತೆ ನಡೆಸಿದ ನಂತರ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ ಮಂಡಳಿಯು ೨೪ ಜುಲೈ ೨೦೦೭ರಂದು ಪತ್ರಿಕಾ ಪ್ರಕರಣೆ ನೀಡಿ, 'ಕೆಲವು ವರದಿಗಳಿಗೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾಗಿ,ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಕ್ಯಾಸಿನೊಗೆ ಬಾಗಿಲು ಮುಚ್ಚಲಾಗಿಲ್ಲ' ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿತು.[47] ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ ಸೂಪರ್‌ಕ್ಯಾಸಿನೊ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ರದ್ದಾಗಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು. ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ಇದರ ಪರಿಹಾರ ಯೋಜನೆಯನ್ನು 'ಬೇಕಾಬಿಟ್ಟಿ ಪರಿಹಾರ ಯೋಜನೆ, ಲೊಳಲೊಟ್ಟೆ ಎಂಬಂತಹ ಆಶ್ವಾಸನೆಗಳ ಕಂತೆ' ಎಂದು ಟೀಕಿಸಿದವು.[48]

೨೧ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ, ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾಧ್ಯಮ,[49] ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಸಾರ್ವಜನಿಕರು,[50] ಸರ್ಕಾರದ ಸಚಿವರು[51] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನ ಎರಡನೆಯ ನಗರವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. BBC ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ,ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಎರಡನೇ ನಗರ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌‌ನ್ನು ಬರ್ಮಿಂಗ್ಹ್ಯಾಮ್‌ ಮತ್ತು ಲಿವರ್ಪೂಲ್‌ ನಗರಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಮುಂದಿರಿಸಿದ್ದು,ಮೂರನೆಯ ನಗರ ವರ್ಗದಲ್ಲೂ ಮುಂದಿರಿಸಿದೆ. ಇವೆರಡೂ ವರ್ಗಗಳು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಅಂಗೀಕಾರ ಪಡೆದಿಲ್ಲ.ಜೊತೆಗೆ ಎರಡನೆಯ ನಗರ ಎಂದು ನಿರ್ಣಯಿಸಲು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾದ ಮಾನದಂಡಗಳು ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ. ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಎರಡನೆಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ನಗರವಲ್ಲ. ಆದರೂ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮಾನದಂಡಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಮುಖ್ಯ ಎಂದು ವಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.[52] ಇತ್ತೀಚೆಗಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಪುನರಾಭಿವೃದ್ಧಿಯು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌‌ UKಯ ಎರಡನೆಯ ನಗರ ಎಂಬ ವಾದಗಳಿಗೆ ಪುಷ್ಠಿ ನೀಡಿವೆ ಎಂದು BBC ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ.[53] ಆದರೂ, UKದಲ್ಲಿ ಅನಧಿಕೃತವಾಗಿರುವ ಈ ಬಿರುದನ್ನು ಬರ್ಮಿಂಗ್ಹ್ಯಾಮ್‌ ೨೦ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಅಲಂಕರಿಸಿದೆ.[54]

ಆಡಳಿತ
ಆಲ್ಬರ್ಟ್‌ ಸ್ಕ್ವೇರ್‌ನಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಟೌನ್‌ ಹಾಲ್‌. ಇದು ಸ್ಥಳೀಯ ಆಡಳಿತದ ಕಾರ್ಯಸ್ಥಳ. ಈ ಕಟ್ಟಡವು ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್‌ ಯುಗದ ಗೋಥಿಕ್‌ ಪುನರುತ್ಥಾನದ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮೂರು ಹಂತಗಳ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ: ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ ಮಂಡಳಿ("ಸ್ಥಳೀಯ") UK ಸಂಸತ್‌("ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ") ಯುರೋಪಿಯನ್‌ ಸಂಸತ್‌("ಯರೋಪ್") ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ ಕೌಂಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್‌ ಆಡಳಿತವನ್ನು ೧೯೮೬ರಲ್ಲಿ ತೆಗೆದುಹಾಕಲಾಯಿತು; ಅಂದಿನಿಂದ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಏಕೀಕೃತ ಪ್ರಾಧಿಕಾರವಾಗಿದೆ. ಇಸವಿ ೧೯೯೫ರಲ್ಲಿ ಇದರ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಕೋರ್‌ ಸಿಟೀಸ್‌ ಗ್ರೂಪ್‌ನ [55] ಸದಸ್ಯ. ಇದು, ಇತರೆ ವಿಚಾರಗಳ ನಡುವೆ, ನಗರದ ಸಾಮಾಜಿಕ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿತಿಗತಿಯನ್ನು ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ.

ಇಸವಿ ೧೩೦೧ರಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪಟ್ಟಣಕ್ಕೆ ಥಾಮಸ್‌ ಗ್ರೆಲ್ಲೆಯವರಿಂದ ಸನ್ನದು ದೊರೆಯಿತು. ಆದರೆ ೧೩೫೯ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಪ್ರಕರಣವೊಂದರಲ್ಲಿ ನಗರವು ಪ್ರಧಾನನಗರ ವಿಭಾಗ ಪಟ್ಟವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು. ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದ ತನಕ, ಸ್ಥಳೀಯ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ಜಹಗೀರಿನ ಕೋರ್ಟ್‌ಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಒದಗಿಸಲಾಗಿತ್ತು; ಇದರ ಕೊನೆಯ ಸಭೆಯು ೧೮೪೬ರಲ್ಲಿ ಮುಕ್ತಾಯವಾಯಿತು.[56] ಬಹಳ ಪೂರ್ವ ಕಾಲದಿಂದಲೂ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪಟ್ಟಣವು ಲ್ಯಾಂಕಾಷೈರ್‌ನ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕೌಂಟಿ ಗಡಿಗಳೊಳಗೇ ಇತ್ತು.[56] 'ಅಕ್ಕಪಕ್ಕದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಟ್ರೆಟ್ಫರ್ಡ್‌ ಮತ್ತು ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಏಕೀಕೃತವಾಗದಿರುವುದು ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನ ಗಮನಾರ್ಹ ಅಸಹಜತೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ' ಎಂದು ಪೆವ್ಸ್‌ನರ್‌ ಬರೆದಿದ್ದರು.[23] ನಾರ್ಮನ್‌ ಬ್ಯಾರನ್‌ನ ಲೇಖನಿಯ ಪ್ರಯತ್ನವು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮತ್ತು ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಲಾಯಿತು ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ. ಆದರೂ ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಬದಲಿಗೆ, ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ನಮ್ರ ಧಣಿಗಳ ವಂಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್,‌ ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ನಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿತ್ತು.[57] ಈ ಪ್ರತ್ಯೇಕತೆಯ ಫಲವಾಗಿ, ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ಷೈರ್‌ನ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ಸ್ಥಾನವಾಯಿತು.ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಪುರಾತನ ಪಾದ್ರಿ-ಹೋಬಳಿಯೂ ಇದರಲ್ಲಿ ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಆನಂತರ ತನ್ನ ಹೆಸರಿನದೇ ಆದ ಪೂರ್‌ ಲಾ ಯುನಿಯನ್‌ ರಚನೆಯಾಯಿತು.[56] ಇಸವಿ ೧೭೯೨ರಲ್ಲಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಸಾಮಾಜಿಕ ಜೀವನವನ್ನು ಸುಧಾರಣೆಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪೋಲಿಸ್‌ ಆಯುಕ್ತರೆಂದು ಹೆಸರು ಪಡೆದ ಆಯುಕ್ತರನ್ನು ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು. ಇಸವಿ ೧೮೩೮ರಲ್ಲಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ತನ್ನ ಪ್ರಧಾನನಗರ ವಿಭಾಗ ಪಟ್ಟವನ್ನು ಪುನಃ ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು. ಈ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಬೆಸ್ವಿಕ್‌, ಚೀಟ್‌ಹ್ಯಾಮ್ ಹಿಲ್‌, ಕಾರ್ಲ್ಟನ್‌ ಅಪಾನ್‌ ಮೆಡ್ಲಾಕ್‌ ಹಾಗೂ ಹುಲ್ಮ್‌ ಪಟ್ಟಣಗಳು ಸೇರಿದ್ದವು.[56] ಇಸವಿ ೧೮೪೬ರರೊಳಗೆ ಪ್ರಧಾನನಗರ ವಿಭಾಗದ ಮಂಡಳಿಯು ಪೊಲೀಸ್‌ ಆಯುಕ್ತರುಗಳ ಅಧಿಕಾರಗಳನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ಇಸವಿ ೧೮೫೩ರಲ್ಲಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ಗೆ‌ ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ಲ್ಲಿ ನಗರ ಸ್ಥಾನಮಾನ ಪ್ರಾಪ್ತವಾಯಿತು.[56]

ಇಸವಿ ೧೮೮೫ರಲ್ಲಿ, ಬ್ರ್ಯಾಡ್ಫರ್ಡ್‌, ಹಾರ್ಪರ್ಹೆ, ರಷ್ಹೋಮ್‌ ಹಾಗೂ ಮಾಸ್‌ ಸೈಡ್‌ ಮತ್ತು ವಿತಿಂಗ್ಟನ್‌ ಪಟ್ಟಣಗಳ ಕೆಲ ಭಾಗಗಳು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ ನಗರದ ಭಾಗಗಳಾದವು‌. ಇಸವಿ ೧೮೮೯ರಲ್ಲಿ, ನಗರವು ಲ್ಯಾಂಕಾಷೈರ್‌ನ ಆಡಳಿತ ಕೌಂಟಿಯಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕಗೊಂಡು, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಕೌಂಟಿ ವಿಭಾಗವಾಯಿತು; ಹಾಗಾಗಿ, ನಗರವು ಲ್ಯಾಂಕಾಷೈರ್‌ ಕೌಂಟಿ ಮಂಡಳಿಯ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರಲಿಲ್ಲ.[56] ಇಸವಿ ೧೮೯೦ರಿಂದ ೧೯೩೩ರ ವರೆಗೆ, ಬರ್ನೇಜ್‌, ಕಾರ್ಲ್ಟನ್‌-ಕಮ್‌-ಹಾರ್ಡಿ, ಡಿಡ್ಸ್‌ಬ್ಯೂರಿ, ಫಾಲೊಫೀಲ್ಡ್‌, ಲೀವೆನ್ಸ್‌ಹುಲ್ಮ್‌, ಲಾಂಗ್‌ಸೈಟ್‌ ಮತ್ತು ವಿತಿಂಗ್ಟನ್‌ನಂತಹ ಗ್ರಾಮಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ, ಲ್ಯಾಂಕಾಷೈರ್‌ನಿಂದ ಇನ್ನಷ್ಟು ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ನಗರಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು.

ಇಸವಿ ೧೯೩೧ರಲ್ಲಿ, ಬ್ಯಾಗ್ಲೆ, ನಾರ್ತೆಂಡೆನ್‌ನ ಚೆಷೈರ್‌ ನಾಗರಿಕ ಹೋಬಳಿಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಮರ್ಸಿ ನದಿಯ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿರುವ ಉತ್ತರ ಎಚೆಲ್ಸ್‌ನ್ನು ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.[56] ಇಸವಿ ೧೯೭೪ರಲ್ಲಿ, 1972ರ ಸ್ಥಳೀಯ ಸರ್ಕಾರ ಕಾಯಿದೆಯಡಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರವು, ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪ್ರಧಾನನಗರ ಕೌಂಟಿಯ ಪ್ರಧಾನನಗರ ಜಿಲ್ಲೆಯಾಯಿತು.[56] ಅದೇ ವರ್ಷ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ ನೆಲೆಹೊಂದಿರುವರಿಂಗ್ವೇ ಪಟ್ಟಣವನ್ನು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು.

ಭೌಗೋಳಿಕ ವಿವರಣೆ
Manchester
Climate chart (explanation)
JFMAMJJASOND
 
 
69
 
6
1
 
 
50
 
7
1
 
 
61
 
9
3
 
 
51
 
12
4
 
 
61
 
15
7
 
 
67
 
18
10
 
 
65
 
20
12
 
 
79
 
20
12
 
 
74
 
17
10
 
 
77
 
14
8
 
 
78
 
9
4
 
 
78
 
7
2
Average max. and min. temperatures in °C
Precipitation totals in mm
Source: Climate-Charts.com

ಲಂಡನ್‌ನ 53°28′0″N 2°14′0″W, 160 miles (257 km) ವಾಯುವ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌, ಬೋಗುಣಿಯಾಕಾರದ ನೆಲದಲ್ಲಿದೆ. ಉತ್ತರ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನುದ್ದಕ್ಕೂ ಚಾಚಿಕೊಂಡಿರುವ ಪರ್ವತಶ್ರೇಣಿಪೆನೀನ್‌ ಬೆಟ್ಟಗಳು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವ ಗಡಿಗಳಲ್ಲಿವೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಚೆಷೈರ್‌ ಬಯಲುಸೀಮೆ ಪ್ರದೇಶವಿದೆ. ನಗರ ಕೇಂದ್ರವು ಇರ್ವೆಲ್‌ ನದಿಯ ಪೂರ್ವ ದಂಡೆಯ ಮೇಲೆ, ಈ ನದಿಯಮೆಡ್ಲಾಕ್‌ ಮತ್ತು ಇರ್ಕ್‌ ನದಿಗಳ ಸಂಗಮ ಸ್ಥಳದ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿದೆ. ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟಕ್ಕಿಂತ ಸುಮಾರು ೧೧೫ರಿಂದ ೧೩೮ ಅಡಿಗಳಷ್ಟು (೩೫ರಿಂದ ೪೨ ಮೀಟರ್‌ಗಳು) ಎತ್ತರವಿದ್ದು, ಇದು ಹೆಚ್ಚುಕಡಿಮೆ ತಗ್ಗು ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ.[58] ಮರ್ಸಿ ನದಿಯು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹರಿಯುತ್ತದೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರದ ಒಳಭಾಗದ ಬಹಳಷ್ಟು, ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗವು ಸಮತಟ್ಟಾಗಿದೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ,ಬೆಟ್ಟದತಪ್ಪಲಿನ ಮತ್ತು ಚಳಿಗಾಲದ ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ಮಂಜಿನ ಟೊಪ್ಪಿಗೆ ಧರಿಸುವ ಪೆನ್ನೈನ್ಸ್‌ ಬೆಟ್ಟಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ನಗರದ ಹಲವು ಗಗನಚುಂಬಿ ಕಟ್ಟಡಗಳ ಮೇಲಿನಿಂದ ನಗರದ ವಿಶಾಲ ದೃಶ್ಯಗಳು ಕಾಣುತ್ತವೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಕೈಗಾರಿಕೀಕೃತ ನಗರವಾಗಲು ನಗರದ ಭೌಗೋಳಿಕ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಮುಖ್ಯ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ. ಹವಾಗುಣ, ಲಿವರ್ಪೂಲ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಬಂದರಿಗೆ ನಗರದ ಸಾಮೀಪ್ಯತೆ, ತನ್ನ ನದಿಗಳಿಂದ ಲಭ್ಯ ಜಲಶಕ್ತಿ, ಹಾಗೂ ಸನಿಹದಲ್ಲಿರುವ ಕಲ್ಲಿದ್ದಲು ನಿಕ್ಷೇಪಗಳು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಪ್ರಮುಖ ಲಕ್ಷಣಗಳಾಗಿವೆ.[59]

ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ.ಜಮೀನು ಬಳಕೆಯು ಸಂಪೂರ್ಣ ನಗರವಾಸಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗಿದೆ.

ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ ಹೆಸರು ಕೇವಲ ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಪ್ರಧಾನನಗರ ಜಿಲ್ಲೆಗೆ ಅನ್ವಯಿಸಿದ್ದರೂ ಸಹ, ಇತರೆ ವಿಶಾಲ ವಿಭಾಗಗಳಿಗೂ ಸಹ, ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕೌಂಟಿಯ ಬಹಳಷ್ಟು ವಿಸ್ತೀರ್ಣದ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ನಗರಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಅನ್ವಯಿಸಲಾಗಿದೆ. 'ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ ವಲಯ', 'ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಅಂಚೆ ಪಟ್ಟಣ' ಮತ್ತು 'ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕಂಜೆಷನ್‌ ಚಾರ್ಜ್‌' ಇವೆಲ್ಲವೂ ಇದರ ಉದಾಹರಣೆಗಳಾಗಿವೆ. ಗೃಹ-ವಸತಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳು, ವಾಣಿಕ್ಯ ಸಂಪರ್ಕ-ಕೊಂಡಿಗಳು, ದಿನದ ಕೆಲಸಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರಯಾಣದ ಮಾದರಿಗಳು, ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಸ್ಥಳಗಳು ಇತ್ಯಾದಿಯನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲು, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ ವಲಯದ ಆರ್ಥಿಕ ಭೂಗೋಳವನ್ನು ಬಳಸಲಾಗಿದೆ.[60] ದಿ ನಾರ್ದರ್ನ್‌ ವೇ ಆರ್ಥಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ನಿಯೋಗವು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿದಂತೆ, ನಗರ ವಲಯ ಪ್ರದೇಶವು ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರಯಾಣ ವಲಯದ ಬಹಳಷ್ಟು ಭಾಗವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಇದು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮತ್ತು ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ ನಗರಗಳ ಜೊತೆಗೆ, ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಧಾನನಗರ ವಿಭಾಗಗಳಾದ ಸ್ಟಾಕ್ಪೋರ್ಟ್‌, ಟೇಂಸೈಡ್‌, ಟ್ರ್ಯಾಫರ್ಡ್‌, ಬೊಲ್ಟನ್‌, ಬರಿ, ಓಲ್ಡ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌, ರಾಕ್ಡೇಲ್‌ ಹಾಗೂ ವಿಗ್ಯಾನ್‌, ಜೊತೆಗೆ ವಾಯುವ್ಯ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ ಆಚೆಯಿರುವ ಹೈ ಪೀಕ್‌, ಚೆಷೈರ್‌ ಪೂರ್ವ, ಚೆಷೈರ್‌ ಪಶ್ಚಿಮ ಮತ್ತು ಚೆಸ್ಟರ್‌ ಹಾಗೂ ವಾರಿಂಗ್ಟನ್‌ ಸ್ಥಳಗಳನ್ನೂ ಸಹ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.[61]

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರ ಕಚೇರಿಯ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿರುವ ನಗರವಾಗಿದೆ. ಇದು ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೂರನೆಯ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ನಗರಕೂಟವಾಗಿದೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಂದ್ರತೆಯ ನಗರ ವಲಯ ಮತ್ತು ಹೊರವಲಯ ಸ್ಥಳಗಳ ಮಿಶ್ರಣವಿದೆ. ನಗರದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 260 hectares (642 acres),[62] ಲ್ಲಿರುವ ಹೀಟನ್‌ ಪಾರ್ಕ್‌, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಬಯಲು ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ. ಚೆಷೈರ್‌ನೊಂದಿಗಿನ ತನ್ನ ದಕ್ಷಿಣ ಗಡಿಯನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ತನ್ನ ಎಲ್ಲಾ ಬದಿಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಹಲವು ದೊಡ್ಡ ವಸಾಹತುಗಳಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಿದೆ. M60 ಹಾಗೂ M56 ಹೆದ್ದಾರಿಗಳು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕ್ರಮವಾಗಿ ನಾರ್ತೆಂಡೆನ್‌ ಮತ್ತು ವಿತೆನ್ಷಾ ಮೂಲಕ ಹಾದುಹೋಗುತ್ತವೆ.

ಭಾರೀ ರೈಲುಮಾರ್ಗಗಳು ಎಲ್ಲಾ ದಿಕ್ಕುಗಳಿಂದಲೂ ನಗರಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುತ್ತವೆ.ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪಿಕ್ಯಾಡಿಲಿ ನಿಲ್ದಾಣವು ಪ್ರಮುಖ ಗಮ್ಯಸ್ಥಾನವಾಗಿದೆ.

ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ದ್ವೀಪಗಳ ಬಹಳಷ್ಟು ಭಾಗಗಳಂತೆಯೇ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಸಮಶೀತೋಷ್ಣ ಕಡಲ ಹವಾಗುಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ತಂಪಾದ ಬೇಸಿಗೆ ಮತ್ತು ಸೌಮ್ಯವಾದ ಚಳಿಗಾಲವಿರುತ್ತದೆ. ವರ್ಷದುದ್ದಕ್ಕೂ ನಿಯಮಿತವಾಗಿ ಆದರೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹಗುರ ಮಳೆಯಾಗುತ್ತದೆ. UK ಸರಾಸರಿ ವಾರ್ಷಿಕ ಮಳೆ 1,125.0 millimetres (44.29 in),[63] ಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರದ ಸರಾಸರಿ ವಾರ್ಷಿಕ ಮಳೆಯು 806.6 millimetres (31.76 in)[64] ಆಗಿದೆ. UK ಸರಾಸರಿ ೧೫೪.೪ [63] ಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ, ವಾರ್ಷಿಕ ಸರಾಸರಿ ೧೪೦.೪ ದಿನಗಳು ಮಳೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೂ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಆರ್ದ್ರತೆಯು ಇತರೆಡೆಗಿಂತಲು ತುಸು ಹೆಚ್ಚೇ ಇದೆ. ಇದು, ಅಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾದ ಜವಳಿ ಉತ್ಪಾದನಾ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಅತ್ಯುತ್ತಮಗೊಳಿಸಿದೆ(ನೂಲಿನ ಕಡಿಮೆ ಹರಿಯುವಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ) ನಗರವಲಯದಲ್ಲಿ ಬೆಚ್ಚಗಿನ ವಾತಾವರಣದ ಪ್ರಭಾವದಿಂದಾಗಿ, ಹಿಮಪಾತಗಳು ಇಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಲ್ಲ. ಆದರೂ, ನಗರದ ಪೂರ್ವ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಬದಿಯಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವರೆದಿರುವ ಪೆನೀನ್‌ ಮತ್ತು ರೊಸೆನ್ಡೇಲ್‌ ಫಾರೆಸ್ಟ್‌ ಬೆಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಹಿಮಪಾತವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ನಗರದಿಂದಾಚೆ ಹೋಗುವ ರಸ್ತೆಗಳು ಹಿಮದ ಕಾರಣ ಮುಚ್ಚಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.[65] ಓಲ್ಡ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ ಮತ್ತು ಸ್ಟ್ಯಾಂಡೆಡ್ಜ್‌ ಮೂಲಕ ಹಾದುಹೋಗುವ A62 ಹೆದ್ದಾರಿ, ಷೆಫೀಲ್ಡ್‌ನತ್ತ ಹಾದುಹೋಗುವ A57 (ಸ್ನೇಕ್ ಪಾಸ್‌),[66] ಹಾಗೂ ಸ್ಯಾಡ್ಲ್‌ವರ್ತ್‌ ಮೂರ್‌ ಮೂಲಕ ಹಾದುಹೋಗುವ M62 ದಾರಿಗಳು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿವಾಗಿವೆ.

[ಅಡಗಿಸು]Manchester (Ringway) 69m asl, 1981-2010, extremes 1960-2005ದ ಹವಾಮಾನ ದತ್ತಾಂಶ
ತಿಂಗಳು ಜ ಫೆ ಮಾ ಏ ಮೇ ಜೂ ಜು ಆ ಸೆ ಆಕ್ಟೋ ನ ಡಿ ವರ್ಷ
Record high °C (°F) 14.3
(57.7)		 15.2
(59.4)		 21.7
(71.1)		 23.4
(74.1)		 26.7
(80.1)		 31.3
(88.3)		 32.2
(90)		 33.7
(92.7)		 28.4
(83.1)		 26.3
(79.3)		 17.2
(63)		 15.1
(59.2)		 33.7
(92.7)
ಅಧಿಕ ಸರಾಸರಿ °C (°F) 7.3
(45.1)		 7.6
(45.7)		 10.0
(50)		 12.6
(54.7)		 16.1
(61)		 18.6
(65.5)		 20.6
(69.1)		 20.3
(68.5)		 17.6
(63.7)		 13.9
(57)		 10.0
(50)		 7.4
(45.3)		 13.5
(56.3)
ಕಡಮೆ ಸರಾಸರಿ °C (°F) 1.7
(35.1)		 1.6
(34.9)		 3.3
(37.9)		 4.9
(40.8)		 7.7
(45.9)		 10.5
(50.9)		 12.6
(54.7)		 12.4
(54.3)		 10.3
(50.5)		 7.4
(45.3)		 4.2
(39.6)		 1.8
(35.2)		 6.6
(43.9)
Record low °C (°F) −12.0
(10.4)		 −13.1
(8.4)		 −9.7
(14.5)		 −4.9
(23.2)		 −1.6
(29.1)		 2.0
(35.6)		 6.0
(42.8)		 3.6
(38.5)		 0.8
(33.4)		 −3.0
(26.6)		 −6.8
(19.8)		 −13.5
(7.7)		 −13.5
(7.7)
ಸರಾಸರಿ ಮಳೆ mm (inches) 72.3
(2.846)		 51.4
(2.024)		 61.2
(2.409)		 54.0
(2.126)		 56.8
(2.236)		 66.1
(2.602)		 63.9
(2.516)		 77.0
(3.031)		 71.5
(2.815)		 92.5
(3.642)		 81.5
(3.209)		 80.7
(3.177)		 828.8
(32.63)
Average rainy days (≥ 1.0 mm) 13.1 9.7 12.3 11.2 10.4 11.1 10.9 12.0 11.1 13.6 14.1 13.5 142.9
Average snowy days 9 7 5 2 0 0 0 0 0 0 2 5 30
Average relative humidity (%) 87 86 86 85 82 84 86 88 89 89 87 87 86.3
Mean sunshine hours 52.5 73.9 99.0 146.9 188.3 172.5 179.7 166.3 131.2 99.3 59.5 47.1 ೧,೪೧೬.೨
Source #1: Met Office[67]
Source #2: NOAA[68]

ಜನಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರ
ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ (ಹೋಲಿಕೆ) [69][70]
UK ಜನಗಣತಿ 2001 ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್
ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ೪೪೧,೨೦೦ ೨,೫೪೭,೭೦೦ ೪೯,೧೩೮,೮೩೧
ವಿದೇಶೀ ಸಂಜಾತರು ೧೫.೦% ೭.೨% ೯.೨%
ಬಿಳಿಯರು ೮೧.೦% ೯೧.೦% ೯೧.೦%
ಏಷ್ಯನ್ನರು ೯.೧% ೫.೭% ೪.೬%
ಕರಿಯರು ೪.೫% ೧.೨% ೨-೩%
೭೫ ವಯಸ್ಸು ಮೀರಿದವರು ೬.೪% ೭.೦% ೭.೫%
ಕ್ರೈಸ್ತ ೬೨.೪% ೭೪% ೭೨%
ಮುಸ್ಲಿಂ ೯.೧% ೫.೦% ೩.೧%
ಇಸವಿ 1801ರಿಂದ 2001ರ ವರೆಗೆ, ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕೌಂಟಿಯ ನಗರವಿಭಾಗಗಳೊಂದಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದಂತೆ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಮಾಹಿತಿ.

The ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ ಜನಗಣತಿ 2001 ಪ್ರಕಾರ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಿವಾಸಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ೩೯೨,೮೧೯ ಇತ್ತು. ಇಸವಿ ೧೯೯೧ ಜನಗಣತಿಯ ಸಂಖ್ಯೆಗಿಂತಲೂ ೯.೨%ರಷ್ಟು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ.[71]

ಸುಮಾರು ೮೩,೦೦೦ ಜನರು ೧೬ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಕಡಿಮೆ ವಯಸ್ಸಿನವರಾಗಿದ್ದರು, ೨೮೫,೦೦೦ ಜನರು ೧೬-೭೪ರ ವಯಸ್ಸಿನ ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿದ್ದರು, ಹಾಗೂ ೨೫,೦೦೦ ಜನರು ೭೫ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ವಯಸ್ಸಿನವರಾಗಿದ್ದರು.[71] ೨೦೦೧ UK ಜನಗಣತಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಪೈಕಿ ೭೫.೯%ರಷ್ಟು ತಾವು UKದಲ್ಲಿಯೇ ಜನಿಸಿರುವುದಾಗಿ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ನಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಮ್ಯಾನ್ಕುನಿಯನ್ಸ್ ‌ (ಅಥವಾ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ ಮ್ಯಾನ್ಕ್ಸ್‌) ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ, ಉದ್ಯೋಗದಲ್ಲಿರುವ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಪ್ರಮಾಣ UKನಲ್ಲಿಯೇ ಎರಡನೆಯ ಅತಿ ಕನಿಷ್ಠ ಸಂಖ್ಯೆಯಾಗಿದೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಅಧಿಕ ನಿರುದ್ಯೋಗ ಅಂಕಿಅಂಶಕ್ಕೆ ಮುಖ್ಯ ಕಾರಣ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿರುವುದು.[71] ಇಸವಿ ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಲಾದ ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ, '೬೦%ರಷ್ಟು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಿವಾಸಿಗಳು UKಯ ಅತಿ ಹಿಂದುಳಿದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ'.[8] ಇಸವಿ ೨೦೦೬ದ ಅರ್ಧವಾರ್ಷಿಕ ಅಂದಾಜುಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಪ್ರಧಾನನಗರ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿನ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ೪೫೨,೦೦೦ ಅಗಿದ್ದು, ವಾಯುವ್ಯ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿದ ನಗರವಾಗಿದೆ.[72] ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಕೇವಲ ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್‌ ಯುಗದಲ್ಲಿ ತೀವ್ರವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಾಗತೊಡಗಿ, ೧೯೩೧ರಲ್ಲಿ ತುತ್ತತುದಿಗೆ ೭೬೬,೩೧೧ ಏರಿತು. ತುತ್ತತುದಿ ತಲುಪಿದ ಬಳಿಕ, ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಕುಸಿಯತೊಡಗಿತು. ಇದಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಿಸಿದ ಕಾರಣಗಳು ಕೊಳೆಗೇರಿ ತೆರವು ಹಾಗೂ WWII (ಎರಡನೆಯ ಮಹಾಯುದ್ಧ)ನಂತರ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ ಸಭೆಯಿಂದ ಹ್ಯಾಟರ್ಸ್ಲೆ ಮತ್ತು ಲ್ಯಾಂಗ್ಲೆ ಮುಂತಾದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಗೃಹಓವರ್‌ಸ್ಪಿಲ್ ಎಸ್ಟೇಟ್‌ಗಳ ನಿರ್ಮಾಣದ ಹೆಚ್ಚಳ.[73]

ಇತರೆ ದೊಡ್ಡ ನಗರಗಳಂತೆ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಾಸಿಗಳು ಧಾರ್ಮಿಕ ವೈವಿಧ್ಯ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. UKಯಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್‌ ನಂತರ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಎರಡನೆಯ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಯಹೂದ್ಯರ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿದೆ. ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಸಹ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಮುಸ್ಲಿಮ್‌ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.[74]

ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸರಾಸರಿಯಾದ ೦.೨೦%ಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಸಲಿಂಗಕಾಮಿ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದವರು ೦.೪೪% ಇತ್ತು.[75]

ಜಿಲ್ಲಾವಾರು ಜನಾಂಗೀಯ ವೈವಿಧ್ಯದಲ್ಲಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರವು ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಸ್ಥಾನ ಹಾಗೂ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ ೩೪ನೆಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ಇಸವಿ ೨೦೦೫ರ ಅಂದಾಜಿನ ಪ್ರಕಾರ, ೭೭.೬% ಜನರು 'ಬಿಳಿಯರು' (೭೧.೦% ನಿವಾಸಿಗಳುಬಿಳಿಯ ಬ್ರಿಟಿಷರು, ೩.೦% ಬಿಳಿಯ ಐರಿಷ್‌ರು, ೩.೬% ಇತರೆ ಬಿಳಿಯರು- ಮಿಶ್ರಿತ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಪೂರ್ವಿಕರ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ ತಿಳಿದಿಲ್ಲ, ಸುಮಾರು ೨೫,೦೦೦ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಇಟಾಲಿಯನ್‌ ಮೂಲದ ಮ್ಯಾನ್ಕುನಿಯನ್ನರಿದ್ದಾರೆ. ನಗರದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಇವರದು ೫.೫%ರಷ್ಟು ಪಾಲಿದೆ [76]). ೩.೨% ಮಿಶ್ರಿತ ಜನಾಂಗೀಯತೆ (೧.೩% ಮಿಶ್ರಿತ ಬಿಳಿಯ ಮತ್ತು ಕರಿಯ ಕೆರಿಬಿಯನ್ನರು, ೦.೬% ಮಿಶ್ರಿತ ಬಿಳಿ ಮತ್ತು ಕರಿಯ ಆಫ್ರಿಕನ್ನರು, ೦.೭% ಮಿಶ್ರಿತ ಬಿಳಿ ಮತ್ತು ಏಷ್ಯನ್‌, ೦.೭% ಇತರೆ ಮಿಶ್ರಿತ ಜನಾಂಗೀಯತೆ).

ನಗರದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ೧೦.೩%ರಷ್ಟು ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯನ್‌ ಮೂಲದವರಿದ್ದಾರೆ (೨.೩% ಭಾರತೀಯ, ೫.೮% ಪಾಕಿಸ್ತಾನಿ, ೧.೦% ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶಿ, ೧.೨% ಇತರೆ ದಕ್ಷಿಣ). ೫.೨% ಕರಿಯರು (೨.೦% ಕರಿಯ ಕೆರಬ್ಬಿಯನ್ನರು, ೨.೭% ಕರಿಯ ಆಫ್ರಿಕನ್ನರು ಹಾಗೂ ೦.೫% ಇತರ ಕರಿಯರು). ನಗರದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ೨.೩% ಚೀನೀ ಮೂಲದವರು ಹಾಗೂ ೧.೪% ಇತರೆ ಜನಾಂಗದವರಿದ್ದಾರೆ.[77] ಮಾಸ್‌ ಸೈಡ್‌, ಲಾಂಗ್‌ಸೈಟ್‌, ಚೀಟ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ ಹಿಲ್‌, ರಷ್ಹೋಮ್‌ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳು ಜನಾಂಗೀಯ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಎಂದು ಕಿಡ್‌ ಗುರುತಿಸಿದ್ದಾರೆ.[17]

ಸೇಂಟ್‌ ಪ್ಯಾಟ್ರಿಕ್‌ ಡೇ ಮೆರವಣಿಗೆ ಸೇರಿದಂತೆ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಐರಿಷ್‌ ಉತ್ಸವವು ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಉತ್ಸವಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.[78] ನಗರದಲ್ಲಿ,ಓರಿಯಂಟಲ್ ಉಪಾಹಾರಮಂದಿರಗಳು ಮತ್ತು ಚೀನೀ ಪ್ರಧಾನಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಗಣನೀಯ ಸಂಖ್ಯೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸುಸ್ಥಾಪಿತ ಚೈನಾಟೌನ್‌ ಸಹ ಇದೆ. ಈ ಪ್ರದೇಶವು ಸ್ಥಳೀಯ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳಿಗೆ ಸೇರುವ ಚೀನೀ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಖ್ಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ.[79]

ಇಸವಿ ೨೦೦೫ಕ್ಕಾಗಿ ನೀಡಲಾದ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಅಂದಾಜುಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸರಾಸರಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಅಪರಾಧ ಘಟನೆಗಳ ಪ್ರಮಾಣ ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ತೀವ್ರವಾದ ನಗರೀಕರಣದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳ ಮೇಲೆ ಕೆಟ್ಟ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿತು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ನಗರದ ಮಾಸ್‌ ಸೈಡ್‌ ಮತ್ತು ವೈಥೆನ್ಷಾ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಪರಾಧದ ಪ್ರಮಾಣಗಳು ಅತಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿದ್ದವು. ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಪ್ರತಿ ೧,೦೦೦ ಜನರಲ್ಲಿ, ವಾಹನ-ಸಂಬಂಧಿತ ಅಪರಾಧಗಳು ಹಾಗೂ ವಾಹನ ಕಳುವಿನ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ, ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸರಾಸರಿಯು ಕ್ರಮವಾಗಿ ೭.೬ ಮತ್ತು ೨.೯ಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಕ್ರಮವಾಗಿ ೨೫.೫ ಮತ್ತು ೮.೯ ಆಗಿತ್ತು.[80] ಲೈಂಗಿಕ ಅಪರಾಧಗಳ ಸರಾಸರಿ ೦.೯ಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ನಗರದಲ್ಲಿ ಸರಾಸರಿ ೧.೯ ಆಗಿತ್ತು.[80] ಇನ್ನೊಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿ ವಿರುದ್ಧ ಹಿಂಸಾಪರಾಧದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸರಾಸರಿ ೧೬.೭ಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರದ ಸರಾಸರಿ ೩೨.೭ ಆಗಿತ್ತು.[80] ಅಪರಾಧದ ಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರದ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳನ್ನು ೨೦೦೬-೦೭ ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ದಾಖಲಿಸಲಾಯಿತು.[81]

ಸ್ಥಳೀಯ ಸರ್ಕಾರೀ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಿಗೆ ಹೊಂದಿಸಲಾದ ಕಾರ್ಯಶೀಲ ನಗರ ವಲಯದ ಯುರೋಸ್ಟ್ಯಾಟ್‌ ಮಾನದಂಡವಾದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಿಶಾಲ ನಗರ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ೨೦೦೪ರಲ್ಲಿ ೨,೫೩೯,೧೦೦ ಆಗಿತ್ತು.[3] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಜೊತೆಗೆ, LUZ ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕೌಂಟಿಯ ಉಳಿದ ಭಾಗವನ್ನು ಸಹ ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ.[82] ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್‌ ನಂತರ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ LUZ ಎರಡನೆಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ವಲಯವಾಗಿದೆ.

ಆರ್ಥಿಕ ವ್ಯವಸ್ಧೆ

thumb|right|ಬೀಟ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ ಗೋಪುರದಿಂದ ಕಂಡಂತೆ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ ಕೇಂದ್ರದ ಇರುಳಿನ ದೃಶ್ಯ.

ಚೀನಾಟೌನ್‌ನ ಕಮಾನಿನ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರ.

ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿತ್ತು. ಇದು ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿತ್ತು. ನಗರದ ಆರ್ಥಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಇಂದು ಸೇವಾ-ಆಧಾರಿತವಾಗಿದೆ, ಹಾಗೂ, ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ, UKಯಲ್ಲೇ ಅತಿವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ನಗರವಾಗಿತ್ತು. ಒಳಬರುವ ಹೂಡಿಕೆಯು ರಾಜಧಾನಿಯ ನಂತರ ಎರಡನೇ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದಿತ್ತು.[83] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಸ್ಟೇಟ್ ಆಫ್‌ ದಿ ಸಿಟಿ ರಿಪೋರ್ಟ್‌ ಹಣಕಾಸಿನ ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿಪರ ಸೇವೆಗಳು, ಜೀವವಿಜ್ಞಾನ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು, ಸೃಜನಾತ್ಮಕ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಮಾಧ್ಯಮ, ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಸಂವಹನ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳು ಎಂದು ಗುರುತಿಸುತ್ತದೆ.[83] ಇಸವಿ ೨೦೦೭ ಮತ್ತು ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ ನಗರವು,UKಯಲ್ಲಿ ವಾಣಿಜ್ಯ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ಎರಡನೆಯ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಗರ ಎಂಬ ಶ್ರೇಯವನ್ನು ಸಾಧಿಸಿತು.[84] ಇಸವಿ ೨೦೦೯ರಲ್ಲಿ UKಯಲ್ಲಿ ಮೂರನೆಯ ಸ್ಥಾನ ಹಾಗೂ ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಹದಿನಾರನೆಯ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಗರ ಎನಿಸಿತು.[85]

ಲಂಡನ್‌ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, UKಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಕಚೇರಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿದೆ.[86] ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ UK GVAದ £೪೨ ಶತಕೋಟಿ ಮೌಲ್ಯದಷ್ಟು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಯಾವುದೇ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌‌ ಕೌಂಟಿಯಲ್ಲಿ ಮೂರನೆಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಮೊತ್ತವಾಗಿದೆ ಹಾಗೂ ವೇಲ್ಸ್‌ ಅಥವಾ ಈಶಾನ್ಯ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ.[87]

ಸ್ಥಳೀಯ, ವಲಯವಾರು ಹಾಗೂ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಿಗಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ವಾಣಿಜ್ಯ ವಹಿವಾಟುಗಳಿಗೆ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕೇಂದ್ರಬಿಂದುವಾಗಿದೆ.[86] ಇದು ಯುರೋಪ್‌ನ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಹಣಕಾಸಿನ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ೧೫,೦೦೦ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌, ಹಣಕಾಸು ಹಾಗೂ ೬೦ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಉದ್ಯೋಗಿಗಳಾಗಿದ್ದಾರೆ.[86] ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿಯೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಗ್ರಾಹಕ-ಸ್ವಾಮ್ಯದ ವಾಣಿಜ್ಯವಹಿವಾಟು ದಿ ಕೊ-ಆಪರೇಟಿವ್‌ ಗ್ರೂಪ್ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಹೊಂದಿದ್ದು,ನಗರದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಉದ್ಯಮಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಕಾನೂನು ಕ್ಷೇತ್ರ, ಲೆಕ್ಕನಿರ್ವಹಣೆ, ವ್ಯವಸ್ಥಾಪನಾ ಸಲಹೆ ಹಾಗೂ ಇತರೆ ವೃತ್ತಿಪರ ಹಾಗೂ ತಾಂತ್ರಿಕ ಸೇವೆಗಳು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿವೆ.[86]

ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಕೇಂದ್ರೀಯ ವಾಣಿಜ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆ ನಗರದ ಮಧ್ಯಭಾಗ ಹಾಗೂ ಪಿಕ್ಯಾಡಿಲಿಯ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿದೆ. ಮಾಸ್ಲೆ ಬೀದಿ, ಡೀನ್ಸ್‌ಗೇಟ್‌, ಕಿಂಗ್ಸ್‌ ಬೀದಿ ಮತ್ತು ಪಿಕ್ಯಾಡಿಲಿಗೆ ಗಮನಹರಿಸಿದೆ. ಸ್ಪಿನಿಂಗ್ ಫೀಲ್ಡ್ಸ್‌ ಎಂಬುದು £೧.೫ ಶತಕೋಟಿ ಮೌಲ್ಯದ ಬಹು-ಉಪಯೋಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಯೋಜನೆಯಾಗಿದ್ದು, ಇದು ವಾಣಿಜ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆಯನ್ನು ಡೀನ್ಸ್‌ಗೇಟ್‌ನ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ವಿಸ್ತರಿಸುತ್ತಿದೆ.

ಈ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಾಲಯ, ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರ, ಊಟೋಪಚಾರ ಸೇವೆ ಸೌಲಭ್ಯ ಮತ್ತು ಕ್ರೀಡಾ ಅಂಕಣಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದಕ್ಕೆ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹಲವು ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಉದ್ದಿಮೆಗಳು ಇಲ್ಲಿ ಬಾಡಿಗೆಗಿವೆ; ಜೊತೆಗೆ, ಒಂದು ನಾಗರಿಕ ನ್ಯಾಯ ಕೇಂದ್ರವೂ ಸಹ ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ ೨೦೦೭ರಿಂದ ಕಾರ್ಯಕಲಾಪಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದೆ.[88]

ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಾಯುವ್ಯ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ಗಾಗಿ ವಾಣಿಜ್ಯ, ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕೇಂದ್ರಬಿಂದುವಾಗಿದೆ.[86] ಮಾರಾಟ ಪ್ರಮಾಣದ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ, ಇದು UKದಲ್ಲಿಯೇ ಮೂರನೆಯ ಅಥವಾ ನಾಲ್ಕನೆಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಮಾರಾಟದ ಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿದೆ.[89] ನಗರ ಕೇಂದ್ರದ ಚಿಲ್ಲರೆ ಮಾರಾಟ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಸರಪಳಿ ಅಂಗಡಿಗಳಿಂದ ಹಿಡಿದು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ನಾಜೂಕು ವಸ್ತುಗಳ ಅಂಗಡಿಗಳ ವರೆಗೂ ವಿವಿಧ ಅಂಗಡಿಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ವಿವಿಯೆನ್‌ ವೆಸ್ಟ್‌ವುಡ್‌‌, ಎಂಪೊರಿಯೊ ಅರ್ಮಾನಿ, DKNY, ಹಾರ್ವೆ ನಿಕೊಲ್ಸ್‌, ಚಾನೆಲ್‌ ಹಾಗೂ ಹರ್ಮೆಸ್‌ ಅಂಗಡಿಗಳು ಸೇರಿವೆ. UKಯ ನಗರವಲಯದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ವ್ಯಾಪಾರ ಮಳಿಗೆ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಅರ್ನ್‌ಡೇಲ್‌ ಸೇರಿದಂತೆ, ನಗರದಲ್ಲಿ ಇಂದು ಹಲವು ವ್ಯಾಪಾರಿ ಮಳಿಗೆಗಳಿವೆ.[41]

ಹೆಗ್ಗುರುತುಗಳು
ಡೀನ್ಸ್‌ಗೇಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಬೀಟ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ ಗೋಪುರ. ಪ್ರಸಕ್ತ ಇದು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಅತಿ ಎತ್ತರದ ಕಟ್ಟಡ ಹಾಗೂ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಅತಿ ಎತ್ತರದ ವಾಸಗೃಹಗಳಿರುವ ಗೋಪುರವಾಗಿದೆ.

ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಕಟ್ಟಡಗಳು ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್‌ ಶೈಲಿಯಿಂದ ಹಿಡಿದು ಸಮಕಾಲೀನ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಯ ವರೆಗೂ, ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ವಾಸ್ತು ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುತ್ತವೆ.

ನಗರದ ಬಹಳಷ್ಟು ಕಟ್ಟಡಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಂಪು ಇಟ್ಟಿಗೆಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗಿದೆ. ನಗರದ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಯ ಬಹಳಷ್ಟು ಭಾಗವು ಅದು ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ಹತ್ತಿ ವಹಿವಾಟಿನ ಜಾಗತಿಕ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದ್ದ ದಿನಗಳಿಗೆ ಕಿವಿಗೊಡುತ್ತವೆ.[20] ನಗರ ಕೇಂದ್ರದಾಚೆ, ಹಿಂದಿನ ಕಾಲದ ಹತ್ತಿ ಗಿರಣಿಗಳು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಮುಚ್ಚಿದ ನಂತರವೂ ಅಕ್ಷರಶಃ ಹಾಗೆಯೇ ಉಳಿದಿವೆ; ಇನ್ನು ಹಲವನ್ನು ವಸತಿ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಾಲಯಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಮರುಪರಿವರ್ತನೆ ಮಾಡಲಾಗಿವೆ. ಆಲ್ಬರ್ಟ್‌ ಸ್ಕ್ವೇರ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪುರ ಭವನವನ್ನು ಗೋಥಿಕ್‌ ರಿವೈವಲ್‌ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್‌ ಕಟ್ಟಡಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.[90] ವೆಸ್ಟ್‌ಮಿಂಸ್ಟರ್‌ ಅರಮನೆಯಲ್ಲಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ಚಿತ್ರೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಅನುಮತಿ ನೀಡದಿರುವ ಕಾರಣ, ಬದಲೀ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿ, ಈ ಪುರಭವನದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರೀಕರಣ ನಡೆಸುವುದುಂಟು.[91] ೧೯೬೦ರ ಹಾಗೂ ೧೯೭೦ರ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಹಲವು ಗಗನಚುಂಬಿ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ನಿಲ್ದಾಣದ ಬಳಿಯಿರುವ CIS ಗೋಪುರವು ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ ಬೀಟ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ ಗೋಪುರನಿರ್ಮಾಣ ಮುಗಿಸುವ ತನಕ ಅತಿ ಎತ್ತರದ ಗೋಪುರವೆಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆ ಪಡೆದಿತ್ತು. ಇತ್ತೀಚೆಗಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ, ಹಿಲ್ಟನ್‌ ಹೋಟೆಲ್‌ ಎಂಬ ಉಪಾಹಾರ ಗೃಹ ಹಾಗೂ ವಸತಿಸಂಕೀರ್ಣಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ, ಗಗನಚುಂಬಿ ಕಟ್ಟಡಗಳ ನಿರ್ಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಭರಾಟೆಗೆ ಒಂದು ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ. ಇದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡ ನಂತರ, ಲಂಡನ್‌ನ ಹೊರಗೆ, UKಯಲ್ಲಿಯೇ ಅತ್ಯೆತ್ತರದ ಕಟ್ಟಡವಾಗಿತ್ತು.ಆದರೂ ಅದಕ್ಕಿಂತ ಎತ್ತರದ ಕಟ್ಟಡ, ಇಸವಿ ೨೦೦೮ರ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಪಿಕ್ಯಾಡಿಲಿ ಗೋಪುರದ ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪಿಕ್ಯಾಡಿಲಿ ನಿಲ್ದಾಣದ ಹಿಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಸಲಾಯಿತು (ಯೋಜನೆ ಸದ್ಯಕ್ಕೆ ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ).[92] ಅಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್‌ ರೋಡ್‌ ನಿಲ್ದಾಣದ ಎದುರಿಗಿರುವ ಹಸಿರು ಭವನವು ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಪರಿಸರ-ಸ್ನೇಹಿ ಗೃಹನಿರ್ಮಾಣ ಯೋಜನೆಯಾಗಿದೆ. ಇದು UKಯ ಕೆಲವೇ ಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ನಗರ ವಿಭಾಗದ ಉತ್ತರದಲ್ಲಿರುವ ಹೀಟನ್‌ ಪಾರ್ಕ್ ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪುರಸಭಾ ಉದ್ಯಾನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಇದು ಉದ್ಯಾನಪ್ರದೇಶದ 610 acres (250 ha) ವಿಸ್ತರಿಸಿದೆ.[93] ನಗರದಲ್ಲಿ ೧೩೫ ಉದ್ಯಾನವನಗಳು, ತೋಟಗಳು ಮತ್ತು ಮುಕ್ತ ಬಯಲು ಪ್ರದೇಶಗಳಿವೆ.[94] ಎರಡು ದೊಡ್ಡ ಚೌಕಗಳು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸ್ಮಾರಕಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಪ್ರಿನ್ಸ್‌ ಆಲ್ಬರ್ಟ್‌, ಬಿಷಪ್‌ ಜೇಮ್ಸ್‌ ಫ್ರೇಸರ್‌, ಆಲಿವರ್‌ ಹೇವುಡ್‌, ವಿಲಿಯಮ್‌ ಇವರ್ಟ್‌ ಗ್ಲ್ಯಾಡ್‌ಸ್ಟೋನ್‌ ಮತ್ತು ಜಾನ್‌ ಬ್ರೈಟ್‌ರ ಸ್ಮಾರಕಗಳು ಆಲ್ಬರ್ಟ್‌ ಚೌಕದಲ್ಲಿದೆ.

ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ರಾಣಿ, ರಾಬರ್ಟ್ ಪೀಲ್‌, ಜೇಮ್ಸ್‌ ವ್ಯಾಟ್‌ ಹಾಗೂ ಡ್ಯೂಕ್‌ ಆಫ್‌ ವೆಲಿಂಗ್ಟನ್‌ರ ಸ್ಮಾರಕಗಳು ಪಿಕ್ಯಾಡಿಲಿ ಗಾರ್ಡನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿವೆ. ಸೇಂಟ್‌ ಪೀಟರ್ಸ್‌ ಸ್ಕ್ವೇರ್‌ನಲ್ಲಿ ಎಡ್ವಿನ್‌ ಲುಟ್ಯೆನ್ಸ್‌ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಸ್ಮಾರಕ ಸಮಾಧಿಯು, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಯುದ್ಧ ವೀರರ ಪ್ರಮುಖ ಸ್ಮಾರಕ ಸಮಾಧಿ. ಸ್ಯಾಕ್ವಿಲ್‌ ಪಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಅಲಾನ್‌ ಟುರಿಂಗ್‌ ಸ್ಮಾರಕವು ಆಧುನಿಕ ಕಂಪ್ಯೂಟಿಂಗ್‌ನ ಜನಕರಾಗಿ ಇವರ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ಸ್ಮರಿಸುತ್ತದೆ. ಜಾರ್ಜ್‌ ಗ್ರೇ ಬರ್ನಾರ್ಡ್‌ ರಚಿಸಿದ ಅಬ್ರಾಹಂ ಲಿಂಕನ್ ಪ್ರತಿಮೆಯು ನಾಮಸೂಚಕ ಲಿಂಕನ್ ಚೌಕದಲ್ಲಿದೆ(ಹಲವು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ನಗರದ ಪ್ಲ್ಯಾಟ್‌ ಫೀಲ್ಡ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿತ್ತು).ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಒಹಾಯೊ ರಾಜ್ಯದ ಸಿಂಸಿನ್ನಟಿ ನಗರದ ಚಾರ್ಲ್ಸ್‌ ಫೆಲ್ಪ್ಸ್‌ ಟ್ಯಾಫ್ಟ್‌ ದಂಪತಿಗಳು ನಗರಕ್ಕೆ ಇದನ್ನು ಕೊಡುಗೆಯಾಗಿ ನೀಡಿದ್ದರು. ಹತ್ತಿ ಕ್ಷಾಮ ಹಾಗೂ ೧೮೬೧–೧೮೬೫ [95] ಕಾಲದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅಮೆರಿಕನ್ ಅಂತರ್ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಲ್ಯಾಂಕಾಷೈರ್‌ ವಹಿಸಿದ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಗುರುತಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಈ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಲಾಗಿತ್ತು.

ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣದಲ್ಲಿ ಕಾಂಕಾರ್ಡ್ ವಿಮಾನವೊಂದು ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕಿಡಲಾಗಿದೆ.  

ಸಾರಿಗೆ
Manchester Piccadilly Station, the principal railway and Metrolink station in Manchester.
A Metrolink tram.
One of the zero-fare buses.

ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಹಾಗೂ ವಾಯುವ್ಯ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ ವಲಯದ ವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣವು ಉಪಯುಕ್ತವಾಗಿದೆ. ಲಂಡನ್‌ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಪ್ರಯಾಣಿಕರ ಸಂಚಾರದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಈ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣವು ಅತಿ ಜನನಿಬಿಡ ವಿಮಾನವಾಗಿದೆ. ಇದು ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ ೨೧.೦೬ ದಶಲಕ್ಷ ಪ್ರಯಾಣಿಕರಿಗೆ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದೆ. ಯುರೋಪ್‌, ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾ, ಕೆರಿಬಿಯನ್‌ ದ್ವೀಪಗಳು, ಆಫ್ರಿಕಾ, ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯ ವಲಯ ಮತ್ತು ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ವಿಮಾನ ಯಾನ ಸೌಲಭ್ಯಗಳಿವೆ (ಲಂಡನ್ ಹೀಥ್ರೋಗಿಂತ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ ಹೆಚ್ಚು ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ವಿಮಾನಯಾನ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದೆ.).[96] ಎರಡನೆಯ ರನ್ವೆಯನ್ನು ಇಸವಿ ೨೦೦೧ರಲ್ಲಿ ತೆರೆಯಲಾಯಿತು. ಅಂದಿನಿಂದಲೂ, ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣೆ ಮುಂದುವರಿದಿದೆ. ಇಸವಿ ೨೦೦೫ರಿಂದಲೂ ಪ್ರಯಾಣಿಕರ ಸಂಖ್ಯೆ ಬಹುಶಃ ಅಷ್ಟೇ ಸ್ಥಿರವಾಗಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿದೆ.

ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಮರ್ಪಕ ರೈಲು ಜಾಲವಿದೆ. ಪ್ರಯಾಣಿಕರ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ, ಲಂಡನ್‌ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪಿಕ್ಯಾಡಿಲಿ ೨೦೦೫ ಮತ್ತು ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ ಅತಿ ಜನನಿಬಿಡ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ರೈಲು ನಿಲ್ದಾಣವಾಗಿತ್ತು.[97] ಸ್ಥಳೀಯ ರೈಲು ಸೇವಾ ಸಂಸ್ಥೆ ನಾರ್ದರ್ನ್‌ ರೇಲ್ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ ಉತ್ತರ ಭಾಗದುದ್ದಕ್ಕೂ ರೈಲು ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇತರೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರೈಲು ಸೇವಾ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ವರ್ಜಿನ್‌ ಟ್ರೇನ್ಸ್‌ ಸಹ ಸೇರಿದೆ. ಲಿವರ್ಪೂಲ್‌ ಮತ್ತು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ರೈಲ್ವೆ ವಿಶ್ವದ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಪ್ರಯಾಣಿಕ ರೈಲುಮಾರ್ಗವಾಗಿತ್ತು. ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೌಂಟಿಯಾದ್ಯಂತ ವಿಸ್ತಾರವಾದ ರೈಲು ಜಾಲ ಮತ್ತು ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ನಿಲ್ದಾಣಗಳಿವೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಡಜನ್‌‌ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ರೈಲು ಆಧಾರಿತ ಉದ್ಯಾನವನ ಮತ್ತು ರೈಡ್ ತಾಣಗಳಿವೆ.[98] ಪಿಕ್ಯಾಡಿಲಿ ನಿಲ್ದಾಣದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ್ನು ಉತ್ತರ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ರೈಲುಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಮಾಡುವ ಕಾರ್ಯಸಾಧ್ಯತೆ ಕುರಿತು ಅಧ್ಯಯನ ನಡೆಸಲೆಂದು ಸರ್ಕಾರವು ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ಆದೇಶ ಹೊರಡಿಸಿತು.[99]

ಇಸವಿ ೧೯೯೨ರಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮೆಟ್ರೊಲಿಂಕ್‌ ಆರಂಭದೊಂದಿಗೆ,ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಆಧುನಿಕ ಲಘು ರೈಲು ಟ್ರ್ಯಾಮ್‌ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಹೊಂದಿದ UKಯಲ್ಲೇ ಮೊದಲ ನಗರವಾಯಿತು. ಸದ್ಯದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು, ಲಘು ರೈಲಿಗಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆಯಾದ ಮುಂಚಿನ ಪ್ರಯಾಣಿಕ ರೈಲು ಹಳಿಗಳ ಮೇಲೆ ಚಲಿಸಿ, ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಲಾದ ಟ್ರ್ಯಾಮ್‌ ಹಳಿಗಳ ಮೇಲೆ ಹಾದುಹೋಗಿ ನಗರ ಕೇಂದ್ರ ದಾಟಿ ಹೋಗುತ್ತದೆ.[100] 23 mi (37 km)-ಜಾಲದಲ್ಲಿ ಮೂರು ಮಾರ್ಗಗಳಿದ್ದು,೩೭ ನಿಲ್ದಾಣಗಳಿವೆ(ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಐದು ಬೀದಿ ಟ್ರ್ಯಾಮ್‌ ನಿಲುಗಡೆಗಳು ಸೇರಿ) ವಿಸ್ತರಣಾ ಯೋಜನೆಯೊಂದು ಆರಂಭವಾಗಿದೆ.[101]

ಲಂಡನ್‌ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಈ ನಗರದಲ್ಲಿ ಅತಿ ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಬಸ್‌ ಸೇವಾ ಜಾಲವಿದೆ. ನಗರದಿಂದ ಹರಡಿ, ಗ್ರೇಟರ್ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಲಯದಲ್ಲಿ ೫೦ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಬಸ್‌ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ತಮ್ಮ ಬಸ್‌ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತಿವೆ. ಇಸವಿ ೧೯೮೬ರಲ್ಲಿ ನಿಯಂತ್ರಣಗಳನ್ನು ತೆಗೆಯುವ ಮುಂಚೆ, SELNEC ಹಾಗೂ ಆನಂತರ GMPTE ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಾರಿಗೆ ಸೇವೆಗಾಗಿ ಎಲ್ಲಾ ಬಸ್‌ಗಳನ್ನೂ ನಿರ್ವಹಿಸಿದವು.[102] ಆನಂತರ, GM ಬಸಸ್‌ ಬಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ತನ್ನ ಸ್ವಾಮ್ಯಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು. ಖಾಸಗೀಕರಣದ ನಂತರ, ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಇಬ್ಭಾಗವಾಗಿ GM ಬಸಸ್‌ ನಾರ್ತ್‌ ಮತ್ತು GM ಬಸಸ್‌ ಸೌತ್‌ ಎಂಬ ಉಪ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಾದವು. ಆನಂತರ, ಇವೆರಡು ಉಪಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಫಸ್ಟ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮತ್ತು ಸ್ಟೇಜ್‌ಕೋಚ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌‌ ಎಂಬ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಸ್ವಾಮ್ಯಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡವು.[103] ಇದರ ಜೊತೆಗೆ,ಫಸ್ಟ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌,ಮೂರು ಮಾರ್ಗಗಳಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ವಾಣಿಜ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆಗಳ ಸುತ್ತ ಪ್ರಯಾಣಿಕರನ್ನು ಒಯ್ಯುವ ಉಚಿತ ಮೆಟ್ರೊಷಟ್ಲ್‌ ಬಸ್‌ ಸೇವೆಯನ್ನು ಸಹ ನಡೆಸುತ್ತದೆ.[104]

ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಕಾಲದ ಅವಶೇಷವಾಗಿರುವ ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಕಾಲುವೆ ಜಾಲವು ಉಳಿದುಕೊಂಡಿದ್ದು, ಇದನ್ನು ಈ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಡುವಿನ ಸಮಯದ ವಿಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಹಡಗು ಕಾಲುವೆಯು ಈಗಲೂ ತೆರೆದಿದ್ದರೂ, ಮೇಲ್ತುದಿಯತ್ತ ಸಂಚಾರದ ದಟ್ಟಣೆ ಅಷ್ಟಿಲ್ಲ.[105]

ಸಂಸ್ಕೃತಿ

ಸಂಗೀತ
ಬ್ರಿಡ್ಜ್‌ವಾಟರ್‌ ಹಾಲ್‌
MEN ಅರೆನಾ

ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಸಂಗೀತ ರಂಗದಲ್ಲಿ ಖ್ಯಾತ ಪಡೆದ ವಾದ್ಯತಂಡಗಳಲ್ಲಿ ದಿ ಸ್ಮಿತ್ಸ್‌, ಬಝ್‌ಕಾಕ್ಸ್‌, ದಿ ಫಾಲ್‌, ಜಾಯ್‌ ಡಿವಿಜನ್‌ ಮತ್ತು ಅದರ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿ ವಾದ್ಯತಂಡ ನ್ಯೂ ಆರ್ಡರ್‌, ಒಯೆಸಿಸ್‌ ಮತ್ತು ಡವ್ಸ್‌ ಸೇರಿದೆ. ೧೯೮೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಖ್ಯಾತಿ ಪಡೆದ ಇಂಡೀ ವಾದ್ಯತಂಡಗಳಿಗೆ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಸ್ಫೂರ್ತಿಯ ಸೆಲೆಯಾಗಿದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಹ್ಯಾಪಿ ಮಂಡೇಸ್‌, ಇಂಸ್ಪಿರಲ್‌ ಕಾರ್ಪೆಟ್ಸ್‌, ಜೇಮ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ದಿ ಸ್ಟೋನ್‌ ರೋಸಸ್‌ ಸೇರಿವೆ. ಈ ವಾದ್ಯತಂಡಗಳು 'ಮ್ಯಾಡ್ಚೆಸ್ಟರ್'‌ ಸೀನ್ ಎಂದು ಹೆಸರಾದ ಮೂಲದಿಂದ ಬಂದವು. ಇವು ಫ್ಯಾಕ್‌ ೫೧ ಹ್ಯಾಸಿಯೆಂಡಾ (ದಿ ಹ್ಯಾಸಿಯೆಂಡಾ ಎಂದು ಸರಳವಾಗಿ ಹೆಸರಾಗಿದೆ) ಸುತ್ತ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿದೆ. ಫ್ಯಾಕ್ಟರಿ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್‌ ಸಂಸ್ಥಾಪಕ ಟೊನಿ ವಿಲ್ಸನ್‌ ಇದನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ್ದರು. ದಕ್ಷಿಣ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ ಮೂಲದ್ದಾದರೂ ಸಹ, ದಿ ಕೆಮಿಕಲ್‌ ಬ್ರದರ್ಸ್‌ ವಾದ್ಯತಂಡವು ತರುವಾಯ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ರಚನೆಯಾಯಿತು.[106] ಸ್ಟೋನ್‌ ರೋಸಸ್ ವಾದ್ಯತಂಡದ ಮಾಜಿ ಪ್ರಮುಖ ಕಲಾವಿದ ಇಯಾನ್‌ ಬ್ರೌನ್‌ ಮತ್ತು ಸ್ಮಿತ್ಸ್‌ ವಾದ್ಯತಂಡದ ಮಾಜಿ ಕಲಾವಿದ ಮೊರಿಸ್ಸೆ ಇಂದಿಗೂ ಸೊಲೊ ವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರೆದು ಸಾಫಲ್ಯ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಇತರೆ ಗೀತೆಗಳಲ್ಲಿ ಟೇಕ್‌ ದಟ್‌ ಮತ್ತು ಸಿಂಪ್ಲಿ ರೆಡ್‌ ಸಹ ಸೇರಿದೆ. ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮೂಲದ ವಾದ್ಯತಂಡಗಳಲ್ಲಿ ಎ ಗಯ್ ಕಾಲ್ಡ್‌ ಜೆರಾಲ್ಡ್‌, ದಿ ವರ್ವ್‌ ತಂಡದ ರಿಚರ್ಡ್‌ ಆಷ್‌ಕ್ರಾಪ್ಟ್‌ ಹಾಗೂ ಜಮೀರೊಕ್ವೆ ತಂಡದ ಜೇ ಕೇ ಸೇರಿದ್ದಾರೆ. ಹಳೆಯ ಕಾಲದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌‌ ಕಲಾವಿದರಲ್ಲಿ ೧೯೬೦ರ ದಶಕದ ಬ್ಯಾಂಡ್‌ನ ದಿ ಹಾಲೀಸ್‌, ಹರ್ಮನ್ಸ್‌ ಹರ್ಮಿಟ್ಸ್‌ ಹಾಗೂ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧವಿದ್ದ,ಕಾರ್ಲ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದ ಬೀ ಜೀಸ್‌ ಸೇರಿದ್ದಾರೆ.[107]

ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ನಿಲ್ದಾಣದ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿರುವ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಇವನಿಂಗ್‌ ನ್ಯೂಸ್‌ ಅರೆನಾ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಮುಖ್ಯ ಪಾಪ್‌ ಸಂಗೀತ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ. ಈ ರೀತಿಯ ಅಂಕಣಗಳಲ್ಲಿ ಇಡೀ ಯುರೋಪಿನಲ್ಲೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಅಂಕಣವಾಗಿದ್ದು, ೨೧,೦೦೦ ಜನರಿಗೆ ಸ್ಥಳಾವಕಾಶವಿದೆ. ಇದು ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್‌ ವೆನ್ಯೂ ಆಫ್‌ ದಿ ಇಯರ್ ‌ ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆ ಪಡೆದಿದೆ.[108] ವಾದ್ಯಗೋಷ್ಠಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಹಾಜರಾಗುವವರ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ,ಕ್ರಮವಾಗಿ ಎರಡನೇ ಮತ್ತು ಮೂರನೇ ಅತೀ ಜನನಿಬಿಡ ಅಂಕಣಗಳಾಗಿರುವ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಮೆಡಿಸನ್‌ ಸ್ಕ್ವೇರ್‌ ಗಾರ್ಡನ್‌ ಹಾಗೂ ಲಂಡನ್‌ನ O2 ಅರೆನಾವನ್ನೂ ಮೀರಿ ಇದು ಅತಿ ಜನನಿಬಿಡ ಒಳಾಂಗಣ ಅಂಕಣವಾಗಿದೆ.[109] ಇತರೆ ಅಂಕಣಗಳಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಅಪೊಲೊ ಮತ್ತು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಅಕಾಡೆಮಿ ಸಹ ಸೇರಿವೆ. ಬ್ಯಾಂಡ್‌ ಆನ್‌ ದಿ ವಾಲ್‌ ರೋಡ್ಹೌಸ್‌, ನೈಟ್‌ ಅಂಡ್‌ ಡೇ ಕೆಫೆ, ರೂಬಿ ಲೌಂಜ್ ಮತ್ತು ದಿ ಡೆಫ್‌ ಇಂಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್‌ ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಅಂಕಣಗಳಾಗಿವೆ.

ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಎರಡು ಸ್ವರಮೇಳ ವಾದ್ಯವೃಂದಗಳಿವೆ: ಹ್ಯಾಲೆ ಮತ್ತು BBC ಫಿಲ್ಹಾರ್ಮೊನಿಕ್‌. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕ್ಯಾಮೆರಾಟಾ ಎಂಬ ಒಂದು ಚೇಂಬರ್ ವಾದ್ಯಗೋಷ್ಠಿ ಸಹ ಹೊಂದಿದೆ. ೧೯೫೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ, ನಗರವು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಕರ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಸ್ಕೂಲ್‌ನ ಮೂಲವಾಗಿತ್ತು. ‌ಹ್ಯಾರಿಸನ್‌ ಬರ್ಟ್‌ವಿಷ್ಲ್‌, ಪೀಟರ್‌ ಮ್ಯಾಕ್ಸ್‌ವೆಲ್‌ ಡೇವೀಸ್‌, ಡೇವಿಡ್‌ ಎಲ್ಲಿಸ್‌ ಮತ್ತು ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್‌ ಗೊಹ್ರ್‌ ಈ ತಂಡದ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ರಾಯಲ್‌ ನಾರ್ದರ್ನ್‌ ಕಾಲೇಜ್‌ ಆಫ್‌ ಮ್ಯೂಸಿಕ್‌ ಮತ್ತು ಚೆಟ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ ಸ್ಕೂಲ್‌ ಆಫ್‌ ಮ್ಯೂಸಿಕ್‌ ಸಂಗೀತ ಕಲಿಕಾ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿದ್ದು, ಸಂಗೀತ ಶಿಕ್ಷಣ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ.[110] ಪೀಟರ್‌ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಫ್ರೀ ಟ್ರೇಡ್‌ ಹಾಲ್ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ ಕಚೇರಿಗಳ ಮುಖ್ಯ ಸ್ಥಳವಾಗಿತ್ತು. ನಂತರ, ೨,೫೦೦ ಜನರಿಗೆ ಸ್ಥಳಾವಕಾಶ ನೀಡಬಲ್ಲ ಬ್ರಿಡ್ಜ್‌ವಾಟರ್‌ ಹಾಲ್‌ ೧೯೯೬ರಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣವಾಗಿ, ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗಾಗಿ ಲಭ್ಯವಾಯಿತು.[111]

ಉತ್ತರ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಸಂಪ್ರದಾಯವೆನಿಸಿದ ಬ್ರಾಸ್ ವಾದ್ಯ ಸಂಗೀತವು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಸಂಗೀತ ಪರಂಪರೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶವಾಗಿದೆ.[112] CWS ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಬ್ಯಾಂಡ್‌ ಹಾಗೂ ಫೇಯ್ರಿ ಬ್ಯಾಂಡ್‌ ಸೇರಿದಂತೆ UKದ ಪ್ರಮುಖ ವಾದ್ಯತಂಡಗಳು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಹಾಗು ಸುತ್ತಮುತ್ತಲ ಸ್ಥಳಗಳ ಮೂಲಗಳದ್ದಾಗಿವೆ. ವ್ಹಿಟ್‌ ಫ್ರೈಡೆ ಬ್ರಾಸ್ ವಾದ್ಯ ಗೋಷ್ಠಿ ಸ್ಪರ್ಧೆಯು ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ ಸ್ಯಾಡ್ಲ್‌ವರ್ತ್‌ ಮತ್ತು ಟೇಂಸೈಡ್‌ನ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಇಸವಿ ೨೦೧೦ರಲ್ಲಿ, PRS ಫಾರ್‌ ಮ್ಯೂಸಿಕ್‌ ಪ್ರಕಾರ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ UKದ ಏಳನೆಯ 'ಅತಿ ಸಂಗೀತಮಯ' ನಗರ ಎನ್ನಲಾಗಿತ್ತು [113][113].

ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವ ಕಲೆಗಳು
ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ರಂಗಮಂದಿರ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ 'ದಿ ಒಪೆರಾ ಹೌಸ್'

ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ರಂಗಮಂದಿರ, ಗೀತನಾಟಕ ಮತ್ತು ನೃತ್ಯ ದೃಶ್ಯಗಳು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿವೆ. ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಪ್ರವಾಸಿ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ಇದು ಆವಾಸಸ್ಥಾನವಾಗಿದೆ.

ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಪ್ರವಾಸಿ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸುವ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ ಒಪೇರಾ ಹೌಸ್ ಮತ್ತು ವೆಸ್ಟ್‌ಎಂಡ್ ಪ್ರೊಡಕ್ಷನ್ಸ್ ಸೇರಿವೆ. ಪ್ಯಾಲೆಸ್‌ ಥಿಯೆಟರ್‌; ಅಂದಿನ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಹತ್ತಿ ವಿನಿಮಯ ಕಚೇರಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ರಾಯಲ್‌ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್‌ ಥಿಯೆಟರ್‌; ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಲೌರಿ ಸೆಂಟರ್ ಪ್ರವಾಸಿ ನಾಟಕ ತಂಡಗಳಿಗಾಗಿ ನೆಚ್ಚಿನ ರಂಗಮಂದಿರವಾಗಿದ್ದು, ಇಲ್ಲಿ ಆಗಾಗ್ಗೆ ಒಪೆರಾ ನಾರ್ತ್‌ ತಂಡವು ನಾಟಕ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತದೆ.

ಕೇಂದ್ರೀಯ ಗ್ರಂಥಾಲಯದ ನೆಲಮಾಳಿಗೆಯಲ್ಲಿರುವ ಲೈಬ್ರರಿ ಥಿಯೆಟರ್‌ ರಂಗಮಂದಿರ, ಗ್ರೀನ್‌ ರೂಮ್‌; ಕಾಂಟಾಕ್ಟ್‌ ಥಿಯೇಟರ್‌ ಮತ್ತು ಸ್ಟುಡಿಯೊ ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ - ಇವೆಲ್ಲವೂ ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಪ್ರದರ್ಶನ ಸ್ಥಳಗಳು. ಡ್ಯಾನ್ಸ್‌ಹೌಸ್‌ ನೃತ್ಯ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಿಗಾಗಿ ಮೀಸಲಾಗಿದೆ.[114]

ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಕಲಾವಸ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನಾಲಯಗಳು
ಸಿಟಿ ಆರ್ಟ್‌ ಗ್ಯಾಲರಿ
ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್‌ ಆಫ್‌ ಸೈಯನ್ಸ್‌ ಅಂಡ್‌ ಇಂಡಸ್ಟ್ರಿ

ಮಮಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌್ಲಿ ವಿವಿಧ ರೀತಿಗಳ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಕಲಾವಸ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನಾಲಯಗಳಿವೆ.[115]

ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ರೋಮನ್‌ ಇತಿಹಾಸ, ಸಮೃದ್ಧ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಪರಂಪರೆ ಮತ್ತು ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲಿ ಅದರ ಪಾತ್ರ, ಜವಳಿ ಉದ್ದಿಮೆ, ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘ ಚಳವಳಿ, ಮಹಿಳೆಯರ ಅಭಿಮತ ಮತ್ತು ಫುಟ್ಬಾಲ್‌ ಕುರಿತ ಪ್ರಮುಖ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ವಸ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನಾಲಯಗಳು ಬಿಂಬಿಸುತ್ತವೆ. ಕ್ಯಾಸ್ಲ್‌ಫೀಲ್ಡ್‌ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕ್ಯಾಸ್ಲ್‌ಫೀಲ್ಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಮುಸಿಯಮ್‌ನ ರೋಮನ್‌ ಕೋಟೆಯ ಮರುನಿರ್ಮಿತ ಭಾಗವನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗಾಗಿ ತೆರೆದಿಡಲಾಗಿದೆ. ಅಂದಿನ ಲಿವರ್ಪೂಲ್‌ ರಸ್ತೆ ರೈಲು ನಿಲ್ದಾಣದಲ್ಲಿರುವ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್‌ ಆಫ್‌ ಸೈಯನ್ಸ್‌ ಅಂಡ್‌ ಇಂಡಸ್ಟ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಹಬೆಯ ಲೊಕೊಮೊಟಿವ್‌ಗಳು, ಕೈಗಾರಿಕಾ ಯಂತ್ರೋಪಕರಣಗಳು ಮತ್ತು ವಿಮಾನಗಳ ವಿಶಾಲ ಸಂಗ್ರಹವಿದೆ.[116] ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್‌ ಆಫ್‌ ಟ್ರ್ಯಾನ್ಸ್ಪೋರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಬಸ್‌ ಮತ್ತು ಟ್ರ್ಯಾಮ್‌ಗಳ ಸಂಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕಿಡಲಾಗಿದೆ.[117] ಪಕ್ಕದ ಟ್ರ್ಯಾಫರ್ಡ್‌ ಪ್ರಧಾನನಗರ ವಿಭಾಗದ ನಗರ ಕೇಂದ್ರದಿಂದ ತುಸು ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ ಕ್ವೇಯ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಂಪೀರಿಯಲ್‌ ವಾರ್‌ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್‌ ನಾರ್ತ್‌ನ ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ.[118] ೧೮೮೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗೆ ತೆರೆಯಲಾದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್‌ನಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಈಜಿಪ್ಟ್‌ಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಇತಿಹಾಸ ಸಂಗ್ರಹಗಳಿವೆ.[119]

ಮಾಸ್ಲೆ ಬೀದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಪುರಸಭೆ ಸ್ವಾಮ್ಯದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕಲಾ ಪ್ರದರ್ಶನಾಲಯದಲ್ಲಿ ಯುರೋಪಿಯನ್‌ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳ ಕಾಯಂ ಸಂಗ್ರಹ, ಬ್ರಿಟನ್‌ನ ಪ್ರಿರಫೆಲೈಟ್‌ ಚಿತ್ರಕಲೆಯ ಅತಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಸಂಗ್ರಹಗಳಿವೆ.[120][121]

ನಗರದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ, ವ್ಹಿಟ್ವರ್ತ್‌ ಕಲಾ ಪ್ರದರ್ಶನಾಲಯದಲ್ಲಿ ಆಧುನಿಕ ಕಲೆ, ಶಿಲ್ಪಕಲೆ ಮತ್ತು ಜವಳಿ ಸಂಗ್ರಹವಿದೆ.[122] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಇತರೆ ವಸ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನಾ ಸ್ಥಳಗಳಿವೆ. ಅವು ಕಾರ್ನರ್‌ಹೌಸ್‌, ಉರ್ಬಿಸ್‌ ಕೇಂದ್ರ, ಪ್ಲ್ಯಾಟ್‌ ಫೀಲ್ಡ್ಸ್‌ ಪಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವೇಷಭೂಷಣ ಗ್ಯಾಲರಿ, ಪೀಪಲ್ಸ್‌ ಹಿಸ್ಟರಿ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್‌, ಓಲ್ಡ್‌ ಟ್ರ್ಯಾಫರ್ಡ್‌ ಫುಟ್ಬಾಲ್‌ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣದಲ್ಲಿರುವ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಯುನೈಟೆಡ್‌ ವಸ್ತುಪ್ರದರ್ಶನಾಲಯ ಹಾಗೂ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಯಹೂದ್ಯರ ವಸ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನಾಲಯ.[123]

ಕೈಗಾರಿಕಾ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮತ್ತು ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ನ ಬೆಂಕಿಕಡ್ಡಿ ಚಿತ್ರಕಲೆಗೆ ಖ್ಯಾತ ಸ್ಟ್ರೆಟ್ಫರ್ಡ್‌-ಸಂಜಾತ ಚಿತ್ರಕಲಾವಿದ L.S. Lowry ನ ಕಲಾಕೃತಿಗಳನ್ನು ನಗರ ಹಾಗು ವ್ಹಿಟ್ವರ್ತ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಸ್ತುಪ್ರದರ್ಶನಾಲಯ ಎರಡರಲ್ಲೂ ಕಾಣಬಹುದು. ಪಕ್ಕದ ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ ನಗರ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ ಕ್ವೇಯ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ನ ಕಲಾಕೃತಿಗಳನ್ನು ನಗರ ಹಾಗು ವ್ಹಿಟ್ವರ್ತ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಸ್ತುಪ್ರದರ್ಶನಾಲಯ ಎರಡರಲ್ಲೂ ಕಾಣಬಹುದು. ಪಕ್ಕದ ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ ನಗರ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ ಕ್ವೇಯ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ದಿ ಲೌರಿ ಕಲಾ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಈತನ ಕಲಾಕೃತಿಯ ಖಾಯಂ ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಮುಡಿಪಾಗಿದೆ.[124]

ಸಾಹಿತ್ಯ

ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ಕೈಗಾರಿಕೀಕರಣದಿಂದ ಬ್ರಿಟನ್‌ನಲ್ಲಿ ಗಮನಸೆಳೆದ ಬದಲಾವಣೆಗಳ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ, ಎಲಿಜಬೆತ್‌ ಗ್ಯಾಸ್ಕೆಲ್‌ರ ಕಾದಂಬರಿ ಮೇರಿ ಬಾರ್ಟನ್‌: ಎ ಟೇಲ್‌ ಆಫ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಲೈಫ್‌ (೧೮೪೮),[125] ಹಾಗೂ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸಿ, ನೌಕರಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಫ್ರಿಡ್ರಿಕ್‌ ಏಂಜಲ್ಸ್‌ ಬರೆದ ದಿ ಕಂಡಿಷನ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ವರ್ಕಿಂಗ್‌ ಕ್ಲ್ಯಾಸ್‌ ಇನ್‌ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ ಇನ್‌ 1844 ಸಹ ಸೇರಿವೆ. ಚಾರ್ಲ್ಸ್‌ ಡಿಕೆನ್ಸ್‌ ತಮ್ಮ ಕಾದಂಬರಿ ಹಾರ್ಡ್‌ ಟೈಮ್ಸ್‌ ನ್ನು ಈ ನಗರದಲ್ಲಿ ಸಿಧ್ಧಪಡಿಸಿದರೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಅದನ್ನು ಆಂಶಿಕವಾಗಿ ಪ್ರೆಸ್ಟನ್‌‌ ನಗರವನ್ನು ಮಾದರಿಯಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದರೂ, ಇದು ಅವರ ಸ್ನೇಹಿತೆ ಶ್ರೀಮತಿ ಗ್ಯಾಸ್ಕೆಲ್‌ರ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.

ಧರ್ಮ

ವಿವಿಧ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಮುದಾಯದವರು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇವರಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್‌ ಧರ್ಮದವರಾಗಿದ್ದು, ಇಸ್ಲಾಮ್‌ ಎರಡನೆಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ಚೀಟ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ ಹಿಲ್‌ ನಲ್ಲಿ ಯಹೂದ್ಯರು ಎರಡನೆಯ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ, ಹಾಗೂ ಅನ್ಕೋಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಬಹಳಷ್ಟು ಜನರು ಐರಿಷ್‌ ಕ್ಯಾತೊಲಿಕ್‌ ಸಮುದಾಯದವರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ನಗರದುದ್ದಗಲಕ್ಕೂ ಹಲವು ಇಗರ್ಜಿಗಳು (ಚರ್ಚ್‌ಗಳು), ದೇವಾಲಯಗಳು, ಮಸೀದಿಗಳು, ಯಹೂದ್ಯ ದೇವಾಲಯಗಳು ಹಾಗೂ ಪ್ರಧಾನ ಇಗರ್ಜಿಗಳಿವೆ.

ರಾತ್ರಿಜೀವನ
ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಅತಿ ಲವಲವಿಕೆಯುಳ್ಳ ರಾತ್ರಿವಿಹಾರಮಂದಿರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಕೆನಾಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌; ನಗರದ ಸಲಿಂಗಕಾಮಿ ಗ್ರಾಮದ ಭಾಗ.

ಇಸವಿ ೧೯೯೩ರಿಂದಲೂ, ಸ್ಥಳೀಯ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ ಸಕ್ರಿಯ ನೆರವಿನೊಂದಿಗೆ, ಬಿಯರ್‌ ತಯಾರಿಕೆಯ ಉದ್ದಿಮೆಗಳಿಂದ ಬಾರ್‌ಗಳು,ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಗೃಹಗಳು ಮತ್ತು ಮತ್ತು ಕ್ಲಬ್‌ಗಳಿಗೆ ಬಂಡವಾಳ ಹೂಡಿಕೆಯಿಂದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ರಾತ್ರಿ-ವೇಳೆಯ ಆರ್ಥಿಕತೆಯು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ವಿಸ್ತರಿಸಿದೆ.[126] ಇಲ್ಲಿರುವ ೫೦೦ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಪರವಾನಗಿ ಹೊಂದಿದ ರಾತ್ರಿ-ಮನರಂಜನಾ ಕೇಂದ್ರಗಳು ೨,೫೦,೦೦೦ ಹೆಚ್ಚು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಹಿಡಿಸಬಹುದು,[127] ಹಾಗೂ ವಾರಾಂತ್ಯದ ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೧೧೦-೧,೩೦,೦೦೦ ಜನರು ಬಂದು ಸೇರಬಹುದು.[128] ರಾತ್ರಿ-ವೇಳೆಯ ಆರ್ಥಿಕತೆಯು ಸುಮಾರು [129]£100 million pa ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ೧೨,೦೦೦ ನೌಕರಿಗಳಿಗೆ ಆಧಾರ ನೀಡುತ್ತದೆ.[128]

ದಿ ಸ್ಟೋನ್‌ ರೋಸಸ್‌, ಹ್ಯಾಪಿ ಮಂಡೇಸ್‌, ಇಂಸ್ಪಿರಲ್‌ ಕಾರ್ಪೆಟ್ಸ್‌, 808 ಸ್ಟೇಟ್‌, ಜೇಮ್ಸ್‌ ಹಾಗೂ ದಿ ಷಾರ್ಲಟನ್ಸ್‌ನಂತಹ ತಂಡಗಳ ಉದ್ಭವಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದ ೧೯೮೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿನ ಮ್ಯಾಡ್ಚೆಸ್ಟರ್‌ದೃಶ್ಯವು, ದಿ ಹ್ಯಾಸಿಯೆಂಡಾದಂತಹ ಕ್ಲಬ್‌ಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿತ್ತು.[130] ಈ ಕಾಲವು 24 ಹಾವರ್‌ ಪಾರ್ಟಿ ಪೀಪಲ್ ‌ ಎಂಬ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಕಥಾವಿಷಯವಾಗಿತ್ತು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಕ್ಲಬ್‌ಗಳು ಸಂಘಟಿತ ಅಪರಾಧಗಳಿಂದ ತೊಂದರೆಗಳಿಗೀಡಾಗುತ್ತಿದ್ದವು. ಸಿಬ್ಬಂದಿಯನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಬೆದರಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಉಚಿತ ಪ್ರವೇಶಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಮದ್ಯಪಾನಕ್ಕೆ ಒತ್ತಾಯಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು(ಕೊಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು), ಜೊತೆಗೆ ಮಾದಕವಸ್ತು ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನೂ ಮುಕ್ತವಾಗಿ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು - ಎಂದು ಹ್ಯಾಸ್ಲಾಮ್ ಒಂದು ಕ್ಲಬ್ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಣೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ.[130] ಮಾದಕಮದ್ದು-ಸಂಬಂಧಿತ ಹಿಂಸಾಚಾರದ ಘಟನೆಗಳ ಸರಪಳಿ ನಡೆದ ಕಾರಣ, ದಿ ಹ್ಯಾಸಿಯೆಂಡಾವನ್ನು ೧೯೯೭ರಲ್ಲಿ ಮುಚ್ಚಿಸಲಾಯಿತು.[126]

ಸಲಿಂಗಕಾಮಿಗಳ ಗ್ರಾಮ)

ಕೆನಾಲ್‌ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ರಾತ್ರಿ-ಮನರಂಜನಾ ಗೃಹಗಳಲ್ಲಿ ಕನಿಷ್ಠ ಸುಮಾರು ೧೯೪೦ರ ದಶಕದಿಂದಲೂ [126] ಸಲಿಂಗಕಾಮಿ ಗ್ರಾಹಕರು ಇದ್ದದ್ದು ಉಂಟು. ಈಗ ಈ ಪ್ರದೇಶವು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಸಲಿಂಗಕಾಮಿ ಸಮುದಾಯದ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ. ಮೂಲಭೂತ ಸೌಕರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ನಗರ ಸಭೆಯು ಹೂಡಿಕೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ ನಂತರ, UKಯ ಮೊದಲ ಸಲಿಂಗಕಾಮಿ ಪ್ರಧಾನಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ತೆರೆಯಲಾಯಿತು. ನೂತನ ಬಾರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ಲಬ್‌ಗಳನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದಾಗಿಂದಲೂ ಪ್ರತಿ ವಾರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ೨೦,೦೦೦ ಪ್ರವಾಸಿಗಳನ್ನು ಈ ಪ್ರದೇಶವು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತಿದೆ. ಇಸವಿ ೧೯೯೧ರಿಂದಲೂ, ಪ್ರತಿ ಆಗಸ್ಟ್‌ ತಿಂಗಳಂದು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪ್ರೈಡ್‌ ಎಂಬ ಜನಪ್ರಿಯ ಉತ್ಸವವನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಿದೆ.[131] ಕ್ವೀಯರ್‌ ಆಸ್‌ ಫೋಲ್ಕ್‌ TV ಸರಣಿಯನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಹೆಣೆಯಲಾಯಿತು.

ಶಿಕ್ಷಣ
ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಕ್ಯಾಂಪಸ್ ಭಾಗವಾದ ವ್ಹಿಟ್ವರ್ತ್ ಹಾಲ್‌ನ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರ.

ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರದಲ್ಲಿ ಎರಡು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳಿವೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯವು ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿಯೇ‌ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪೂರ್ಣಕಾಲಿಕ, ಕಾಲೇಜೇತರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯವಾಗಿದೆ. ಇಸವಿ ೨೦೦೪ರಲ್ಲಿ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮತ್ತು UMIST ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಿ ಈ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲಾಯಿತು.[132] UKಯಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ೧೯೬೫ರಲ್ಲಿ MBA ಪಠ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಬ್ಯುಸಿನೆಸ್‌ ಸ್ಕೂಲ್‌ನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಇಸವಿ ೧೯೭೦ರಲ್ಲಿ ಮೂರು ಕಾಲೇಜ್‌ಗಳನ್ನು ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮಹಾನಗರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯವನ್ನು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪಾಲಿಟೆಕ್ನಿಕ್‌‌ ಎಂದು ರೂಪಿಸಲಾಯಿತು. ಇಸವಿ ೧೯೯೨ರಲ್ಲಿ ಇದಕ್ಕೆ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಸ್ಥಾನಮಾನ ದೊರೆಯಿತು. ಇದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಚೆಷೈರ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಕ್ರೂ ಅಂಡ್‌ ಅಲ್ಸಗೆರ್‌ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣಾ ಕಾಲೇಜ್‌ನ್ನು ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಿಕೊಂಡಿತು.[133]

ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮಹಾನಗರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಮತ್ತು ರಾಯಲ್‌ ನಾರ್ದರ್ನ್‌ ಕಾಲೇಜ್‌ ಆಫ್‌ ಮ್ಯೂಸಿಕ್‌ - ಈ ಮೂರೂ ನಗರ ಕೇಂದ್ರದ ದಕ್ಷಿಣ ಬದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್‌ ರಸ್ತೆಯ ಸುತ್ತಲೂ ಗುಂಪಾಗಿವೆ. ಇದು ಯುರೋಪ್‌ನ ಅತಿ ವಿಶಾಲ ನಗರವಲಯದ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಆವರಣವಾಗಿದೆ.[134] ಎಲ್ಲ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಸೇರಿಸಿ, ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ೭೩,೧೬೦ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಯಿದೆ.[135] ಆದರೂ, ಇವರಲ್ಲಿ ೬,೦೦೦ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪ್ರಧಾನನಗರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಚೆಷೈರ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಕ್ರೂ ಮತ್ತು ಅಲ್ಸಗೆರ್‌ ಕ್ಯಾಂಪಸ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದಾರೆ.[136]

ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಗ್ರ್ಯಾಮರ್‌ ಸ್ಕೂಲ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪ್ರೌಢಶಾಲೆಗಳಲ್ಲೊಂದು. ಕತಿಡ್ರಲ್ ಎನ್ನಲಾದ ಭವನದ‌ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ೧೫೧೫ರಲ್ಲಿ [137] ಒಂದು ಉಚಿತ ಗ್ರಾಮರ್ ಶಾಲೆಯಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಗೆ ಸ್ಥಳಾವಕಾಶ ನೀಡಲೆಂದು, ಇಸವಿ ೧೯೩೧ರಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಫ್ಯಾಲೊಫೀಲ್ಡ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಓಲ್ಡ್‌ ಹಾಲ್‌ ಲೇನ್‌ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ಯುದ್ಧ-ನಂತರದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಇದು ನೇರ ಅನುದಾನಿತ ಗ್ರಾಮರ್ ಶಾಲೆಯಾಗಿತ್ತು. ಅರ್ಥಾತ್‌ ಈ ಶಾಲೆಗೆ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಆಂಶಿಕ ಅನುದಾನ ದೊರೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಆದರೆ, ೧೯೭೬ರಲ್ಲಿ ನೇರ-ಅನುದಾನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿದಾಗ ಅದು ಪುನಃ ಮೊದಲಿನ ಸ್ವತಂತ್ರ ಸ್ಥಾನಮಾನಕ್ಕೆ ಮರಳಿತು.[138] ಇದರ ಹಿಂದಿನ ಕಟ್ಟಡದಲ್ಲಿ ಚೆಟ್‌ಹ್ಯಾಮ್ಸ್‌ ಸ್ಕೂಲ್‌ ಆಫ್‌ ಮ್ಯೂಸಿಕ್‌ ತನ್ನ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದೆ. ಮೂರು ಶಾಲೆಗಳಾದ ವಿಲಿಯಮ್‌ ಹುಲ್ಮ್‌ ಗ್ರಾಮರ್ ಶಾಲೆ, ವಿಥಿಂಗ್ಟನ್‌ ಬಾಲಿಕೆಯರ ಶಾಲೆ ಮತ್ತು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಬಾಲಿಕೆಯರ ಪ್ರೌಢಶಾಲೆ ಸನಿಹದಲ್ಲಿವೆ.

ಕ್ರೀಡೆ
ಸಿಟಿ ಆಫ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣ; 2002 ಕಾಮನ್ವೆಲ್ತ್‌ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಬಳಸಲಾಗಿತ್ತು.

ಕ್ರೀಡೆಯ ನಗರವಾಗಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ನಗರದ ಹೆಸರನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಎರಡು ಪ್ರೀಮಿಯರ್ಷಿಪ್‌ ಫುಟ್ಬಾಲ್‌ ಸಂಘಟನೆಗಳಿವೆ - ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಮತ್ತು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಸಿಟಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಸಿಟಿಯ ಆಟದ ಮೈದಾನ ಸಿಟಿ ಆಫ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣದಲ್ಲಿದೆ (೪೮,೦೦೦ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ). ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಯುನೈಟೆಡ್‌ನ ಓಲ್ಡ್‌ ಟ್ರ್ಯಾಫರ್ಡ್‌ ಮೈದಾನವು ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನಲ್ಲೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಕ್ಲಬ್‌ ಫುಟ್ಬಾಲ್‌ ಮೈದಾನವಾಗಿದೆ. ಈ ಮೈದಾನವು ೭೬,೦೦೦ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಹಿಡಿಸಬಲ್ಲದು.ಸ್ವಲ್ಪ ನಗರದ ಆಚೆ ಟ್ರ್ಯಾಫರ್ಡ್‌ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ. ಇಸವಿ 2003ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ UEFA ಚಾಂಪಿಯನ್ಸ್‌ ಲಿಗ್‌ ಫೈನಲ್‌ ಪಂದ್ಯದ ಆತಿಥ್ಯ ವಹಿಸಿದ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಏಕೈಕ ಕ್ಲಬ್‌ ಫುಟ್ಬಾಲ್‌ ಮೈದಾನವಾಗಿದೆ. ಈ ಮೈದಾನವು ರಗ್ಬಿ ಲೀಗ್‌ನ ಸೂಪರ್‌ ಲೀಗ್‌ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಫೈನಲ್‌ಗೆ ಕೂಡ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ. ಲ್ಯಾಂಕಾಷೈರ್‌ ಕೌಂಟಿ ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ ಕ್ಲಬ್‌ನ ಮೈದಾನವೂ ಸಹ ಟ್ರ್ಯಾಫರ್ಡ್‌ನಲ್ಲಿದೆ. ಪ್ರೀಮಿಯರ್‌ ಲೀಗ್‌ ಚಾಂಪಿಯನ್ಸ್ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಯುನೈಟೆಡ್‌ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ವ್ಯಾಪಕ ಫುಟ್ಬಾಲ್ ಕ್ಲಬ್ ಅಭಿಮಾನಿ ಬಳಗವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಸಿಟಿ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತೀ ಶ್ರೀಮಂತ ಫುಟ್ಬಾಲ್ ಕ್ಲಬ್ ಎನಿಸಿದೆ. ಅದರ ಶ್ರೀಮಂತ ಮಾಲೀಕರು ಇದಕ್ಕೆ ಅಭನಂದನೀಯರು.[139]

ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರದ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣವನ್ನು ೨೦೦೨ ಕಾಮೆನ್ವೆಲ್ತ್‌ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟಕ್ಕಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಕ್ರೀಡಾಕೂಟ ಮುಗಿದ ನಂತರ, ಕ್ರೀಡಾಂಗಣದ ಉತ್ತರ ಬದಿಯಲ್ಲಿರುವ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡ್‌ನ್ನು ತೆಗೆದು, ಕ್ರೀಡಾಂಗಣದ ಉಳಿದ ಭಾಗದ ವಿನ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ಹೊಂದುವಂತೆ ಕಾಯಂ ರಚನೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ನೆಲ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಸುಮಾರು ೧೦ ಮೀಟರ್‌ಗಳಷ್ಟು ತಗ್ಗಿಸಿ,ಸಂಪೂರ್ಣ ಲೆವೆಲ್‌ ಒನ್‌ ಆಸನ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಕ್ರೀಡಾಕೂಟಕ್ಕಾಗಿ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣದ ಕ್ಷಮತೆ ಸುಮಾರು ೩೮,೦೦೦ ಆಗಿತ್ತು. ಇಸವಿ ೨೦೦೩ರಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಸಿಟಿಯ ಅಗಮನಕ್ಕೆ ಸಿದ್ಧತೆಯಾಗಿ, ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಆಸನಗಳನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸಲಾಯಿತು. ಕ್ರೀಡಾಂಗಣದಲ್ಲಿ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ ಅಧಿಕೃತ ಆಸನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ೪೭,೭೨೬ಎಂದು ದಾಖಲಾಯಿತು.[140] 2008 UEFA ಕಪ್‌ ಫೈನಲ್ ಪಂದ್ಯವನ್ನು ಈ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣವು ಆಯೋಜಿಸಿತು.

ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಸಿಟಿ ತಂಡದ ಮುಂಚಿನ ಆವಾಸಸ್ಥಾನಮೇಯ್ನ್‌ ರೋಡ್‌ನ್ನು ಇಂದು ನೆಲಸಮಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಇಂದಿಗೂ ಸಹ, ಹಲವು ಗಮನಾರ್ಹ ಫುಟ್ಬಾಲ್‌ ದಾಖಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಮೈಲುಗಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ, ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿಸಲಾದ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ವಿಶ್ವಕಪ್‌ ಅರ್ಹತಾ ಪಂದ್ಯ (೧೯೪೯); ೧೯೪೮ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಯುನೈಟೆಡ್‌ V ಆರ್ಸೆನಲ್ ಪಂದ್ಯ ವೀಕ್ಷಿಸಲು ದಾಖಲೆಯ ಲೀಗ್ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು (೮೩,೨೬೦); ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಹಾಜರು (೮೪,೫೬೯ , ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಸಿಟಿ V ಸ್ಟೋಕ್‌ ಸಿಟಿ, FA ಕಪ್‌, ೧೯೩೪) [141]

2002 ಕಾಮನ್ವೆಲ್ತ್‌ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟಕ್ಕಾಗಿ ಉತ್ತಮ ದರ್ಜೆಯ ಕ್ರೀಡಾ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಇದರಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣ, ನ್ಯಾಷನಲ್‌ ಸ್ಕ್ವಾಷ್‌ ಕೇಂದ್ರ‌ ಹಾಗೂ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಅಕ್ವಾಟಿಕ್ಸ್‌ ಕೇಂದ್ರ‌ ಸಹ ಸೇರಿವೆ.[142] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಒಲಿಂಪಿಕ್‌ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದ ಆತಿಥ್ಯ ವಹಿಸಲು ಎರಡು ಬಾರಿ ಪೈಪೋಟಿ ನಡೆಸಿತ್ತು. ಆದರೆ, ೧೯೯೬ರಲ್ಲಿ ಅಟ್ಲಾಂಟಾ ಹಾಗೂ ೨೦೦೦ದ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಸಿಡ್ನಿಇದನ್ನು ಪರಾಭವಗೊಳಿಸಿ, ಆತಿಥ್ಯ ವಹಿಸುವಲ್ಲಿ ಸಫಲವಾದವು. ಇಸವಿ ೨೦೦೦ದಲ್ಲಿ ಒಲಿಂಪಿಕ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದ ಆತಿಥ್ಯ ವಹಿಸಲು ಪೂರ್ವಸಿದ್ಧತೆಯ ಅಂಗವಾಗಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವೆಲೊಡ್ರೊಮ್‌ನ್ನು ಸಹ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು.[126] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ UCI ಟ್ರ್ಯಾಕ್ ಸೈಕ್ಲಿಂಗ್‌ ವಿಶ್ವ ಚಾಂಪಿಯನ್ಷಿಪ್‌ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಯನ್ನು ಮೂರನೆಯ ಬಾರಿ, ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ ಆತಿಥ್ಯ ವಹಿಸಿತು. ಲಂಡನ್‌ನಲ್ಲಿ2012ರ ಒಲಿಂಪಿಕ್‌ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟಕ್ಕಾಗಿ ಪೂರ್ವಸಿದ್ಧತೆ ನಡೆಸುವ ಕ್ರೀಡಾಪಟುಗಳು, ನಗರದ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿರುವ ಹಲವು ಕ್ರೀಡಾ ಅಂಕಣಗಳನ್ನು ತರಬೇತಿ ಸಲುವಾಗಿ ಬಳಸಲಿದ್ದಾರೆ. ಇಸವಿ ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ MEN ಅರೆನಾ FINA ವಿಶ್ವ ಈಜು ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಷಿಪ್ ಆತಿಥ್ಯ ವಹಿಸಿತ್ತು.[143] ಇಸವಿ ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಿಶ್ವ ಸ್ಕ್ವಾಷ್‌ ಚಾಂಪಿಯನ್ಷಿಪ್ಸ್‌ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಯ ಆತಿಥ್ಯ ವಹಿಸಿತ್ತು.[144] ಜುಲೈ ೨೦೧೦ರಲ್ಲಿ 2010 ವಿಶ್ವ ಲಾಕ್ರೊಸ್‌ ಚಾಂಪಿಯನ್ಷಿಪ್‌ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದ ಆತಿಥ್ಯವನ್ನೂ ವಹಿಸಲಿದೆ.[145]

ಸಮ‌ೂಹ ಮಾಧ್ಯಮ
ಗ್ರೆನಡಾ ಟೆಲಿವಿಷನ್‌ನ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿ
ಸ್ಪಿನಿಂಗ್‌ಫೀಲ್ಡ್ಸ್ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿನ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಈವನಿಂಗ್‌ ನ್ಯೂಸ್‌ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿ
ದಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಐಯ್‌

ITV ಫ್ರಾಂಚಿಸಿ ಗ್ರನಡಾ ಟೆಲೆವಿಷನ್, ನಗರದ ಕ್ಯಾಸ್ಲ್‌ಫೀಲ್ಡ್‌ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಕ್ವೇಯ್‌ ಬೀದಿಯಲ್ಲಿ‌ ತನ್ನ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.[146] ಗ್ರನಡಾ ವಿಶ್ವದ ಅತಿ ಹಳೆಯ ಹಾಗೂ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ವೀಕ್ಷಿತ ಕಿರುತೆರೆಯ ದೈನಿಕ ಧಾರಾವಾಹಿ ಕಾರೊನೆಷನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ‌ನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದೆ. ಇದು ITV1 ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ವಾರದಲ್ಲಿ ಐದು ಬಾರಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಲಿದೆ. ವಾಯುವ್ಯ ವಲಯಕ್ಕಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯ ವಾರ್ತೆಗಳು ಮತ್ತ್ತು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗುತ್ತವೆ.

ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್‌ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ಜತೆಗೆ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ BBCಮೂರು ಮುಖ್ಯ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ‌ ಎ ಕ್ವೆಶ್ಚನ್‌ ಆಫ್‌ ಸ್ಪೋರ್ಟ್‌ , ಮಾಸ್ಟರ್ಮೈಂಡ್‌ ,[147] ಹಾಗೂ ರಿಯಲ್‌ ಸ್ಟೋರಿ ,[148] ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ನಗರ ಕೇಂದ್ರದ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿರುವ ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್‌ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿರುವ ನ್ಯೂ ಬ್ರಾಡ್‌ಕ್ಯಾಸ್ಟಿಂಗ್‌ ಹೌಸ್‌ನಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗುತ್ತವೆ.

ಜನಪ್ರಿಯ ಸರಣಿ ಕಟಿಂಗ್‌ ಇಟ್‌ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ನಗರದ ಉತ್ತರ ಕ್ವಾರ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಐದು ಸರಣಿಗಳಾಗಿ BBC1ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಯಿತು. ಲೈಫ್‌ ಆನ್‌ ಮಾರ್ಸ್‌ ಸರಣಿಯ ಕಥಾವಿಷಯವನ್ನು ೧೯೭೩ ಕಾಲದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಣೆಯಲಾಯಿತು. ಇದಲ್ಲದೆ, ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ BAFTA ಹಾಗೂ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಎಮ್ಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತ ಸರಣಿ ದಿ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ‌ನ ಕಥಾವಿಷಯವನ್ನೂ ಸಹ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಣೆಯಲಾಗಿತ್ತು.[149] ಟಾಪ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ಪಾಪ್ಸ್‌ ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ೧೯೬೪ರ ಹೊಸ ವರ್ಷದ ದಿನದಂದು ರಷ್ಹೋಮ್‌ನ ಸ್ಟುಡಿಯೊವೊಂದರಿಂದ(ಪರಿವರ್ತಿಸಲಾದ ಚರ್ಚ್) ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಲಾಯಿತು.[150]

ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ BBC ಒನ್‌ನ ವಾಯುವ್ಯ ವಲಯದ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ನೆಲೆ ಕೂಡ ಆಗಿದೆ. ಹಾಗಾಗಿ, ನಾರ್ತ್‌ ವೆಸ್ಟ್‌ ಟುನೈಟ್ ‌ನಂತಹ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.[151] BBC ತನ್ನ ಸಿಬ್ಬಂದಿಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಮಂದಿಯನ್ನು ಹಾಗೂ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನು ಲಂಡನ್‌ನಿಂದ ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ ಕ್ವೇಯ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಮೀಡಿಯಾ ಸಿಟಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲು ಇಚ್ಛಿಸಿದೆ. ಮಕ್ಕಳ ವಿಭಾಗ (CBBC), ಹಾಸ್ಯ, ಕ್ರೀಡಾ (BBC ಸ್ಪೋರ್ಟ್‌) ಹಾಗೂ ನ್ಯೂ ಮೀಡಿಯಾ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ೨೦೧೦ರ ಮುಂಚೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲು ನಿಗದಿಯಾಗಿದೆ.[152] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಚಾನೆಲ್‌ M ಎಂಬ ತನ್ನದೇ ಆದ ದೂರದರ್ಶನ ವಾಹಿನಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಗಾರ್ಡಿಯನ್‌ ಮೀಡಿಯನ್‌ ಗ್ರೂಪ್‌ ಇದರ ಮಾಲೀಕತ್ವ ವಹಿಸಿದೆ. ಇದು ೨೦೦೦ರಿಂದೀಚೆಗೆ ಕಾರ್ಯಾರಂಭಗೊಂಡಿತು.[146] ಈ ವಾಹಿನಿಯು, ಸ್ಥಳೀಯ ವಾರ್ತೆಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಬಹುಶಃ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇದು BSkyB ದೂರದರ್ಶನ ವೇದಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ. ಫ್ರೇಸಿಯರ್‌ ನ ಡಾಫ್ನ್‌ ಮೂನ್‌(ಜೇನ್‌ ಲೀವ್ಸ್‌ ಪಾತ್ರ) , ಲಾಸ್ಟ್‌ ನ ಚಾರ್ಲೀ ಪೇಸ್‌(ಡಾಮಿನಿಕ್‌ ಮೊನಾನ್‌ ಪಾತ್ರ), ನಾವೊಮಿ ಡೊರಿಟ್‌ (ಲಾಸ್ಟ್‌) ಮತ್ತು ನೆಸ್ಸಾ ಹೊಲ್ಟ್‌ (ಲಾಸ್‌ ವೆಗಾಸ್‌ ) -ಎರಡರಲ್ಲೂ ಸ್ಥಳೀಯ ನಟಿ ಮಾರ್ಷಾ ಥಾಮ್ಸನ್‌ ನಟನೆ, ಇವೆಲ್ಲವೂ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಹಲವು ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿವೆ.

ಲಂಡನ್‌ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಎರಡನೆಯ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಸ್ಥಳೀಯ ರೇಡಿಯೊ ಪ್ರಸಾರ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.BBC ರೇಡಿಯೊ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌, ಕೀ 103, ಗೆಲೆಕ್ಸಿ, ಪಿಕ್ಯಾಡಿಲಿ ಮ್ಯಾಜಿಕ್‌ 1152, 105.4 ಸೆಂಚುರಿ FM, 100.4 ಸ್ಮೂತ್‌ FM, ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್‌ ಗೋಲ್ಡ್‌ 1458, ೯೬.೨ ದಿ ರೆವೊಲ್ಯೂಷನ್‌, NMFM (ನಾರ್ತ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ FM) ಹಾಗೂ Xfmಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿವೆ.[153][154]

ರೇಡಿಯೊ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ೧೯೯೮ರಲ್ಲಿ BBC GMR ಆದ ನಂತರ ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಮುಂಚಿನ ಹೆಸರಿಗೆ ಮರಳಿತು.[155] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿರುವ ಫ್ಯೂಸ್‌ FM ಮತ್ತು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪ್ರಧಾನನಗರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿರುವ MMU ರೇಡಿಯೊ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದ ರೇಡಿಯೊ ಪ್ರಸಾರ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿವೆ.[156] ರೇಡಿಯೊ ರಿಜೆನ್‌ ಈ ಸಮುದಾಯ ರೇಡಿಯೊ ಜಾಲವೊಂದರ ಸಂಘಟನೆ ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರ ಪ್ರಸಾರ ಕೇಂದ್ರಗಳು ದಕ್ಷಿಣ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಸಮುದಾಯಗಳಾದಆರ್ಡ್ವಿಕ್‌, ಲಾಂಗ್‌ಸೈಟ್‌ ಹಾಗೂ ಲೆವೆನ್ಸ್‌ಹುಲ್ಮ್‌ (All FM ೯೬.೯) ಮತ್ತು ವಿತೆನ್ಷಾ (ವಿತೆನ್ಷಾ FM ೯೭.೨) ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.[154]

ಪ್ರಸಾರ ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಿರುವ ರೇಡಿಯೊ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸನ್ಸೆಟ್‌, ಇದು ಕಿಸ್‌ ೧೦೨ ಆಯಿತು(ಈಗ ಗೆಲೆಕ್ಸಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌) ಹಾಗೂ KFM ಇದು ಸಿಗ್ನಲ್‌ ಚೆಷೈರ್‌ ಆಗಿ, ಆನಂತರ ಇಮ್ಯಾಜಿನ್‌ FM ಆಯಿತು) ಸೇರಿವೆ. ಈ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲದೆ, ಅನಧಿಕೃತ ರೇಡಿಯೊಪ್ರಸಾರ ಕೇಂದ್ರ ಸಹ ನಗರದ ಹೌಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿತ್ತು. ಇದು ಮ್ಯಾಡ್ಚೆಸ್ಟರ್‌ ಸೀನ್‌ ಎಂದು ಕೂಡ ಹೆಸರಾಗಿದೆ. ಇದು ಹ್ಯಾಸಿಯೆಂಡಾಮುಂತಾದ ಕ್ಲಬ್‌ಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ, ಕಿಸ್‌ ೧೦೨ ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನದೇ ಆದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು.

ಮೈ ಸನ್‌, ಮೈ ಸನ್‌! ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ಹಾಲಿವುಡ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಚಿತ್ರೀಕರಣ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಗಿತ್ತು. (೧೯೪೦)ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ 'ಮೈ ಸನ್‌, ಮೈ ಸನ್!' ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ಚಾರ್ಲ್ಸ್‌ ವಿಡೊರ್‌ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದರು. ಇದರಲ್ಲಿ ಬ್ರಯಾನ್‌ ಅಹರ್ನ್‌‌ ಮತ್ತು ಲುಯಿಸ್‌ ಹೇಯ್ವಾರ್ಡ್‌ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದರು.‌ ಇದಲ್ಲದೆ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಹೋಟೆಲ್‌ (೧೯೩೨) ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಲೇಸ್‌ ಬೀರಿ ಆಗಾಗ್ಗೆ 'ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌!' ಎಂದು ಕೂಗುವರು. ಇತರೆ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪೈಕಿ, ಇವಾನ್‌ ಮೆಕ್‌ಗ್ರೆಗೊರ್‌ ಅಭಿನಯಿಸಿದ ವೆಲ್ವೆಟ್‌ ಗೋಲ್ಡ್‌ಮೈನ್‌ ಹಾಗೂ ಸರ್ ಅಲೆಕ್ ಗಿನ್ನೆಸ್‌ರ ದಿ ಮ್ಯಾನ್‌ ಇನ್‌ ದಿ ವೈಟ್‌ ಸೂಟ್‌ ಸಹ ಸೇರಿವೆ. ಇನ್ನೂ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ, ೨೦೦೨ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಚಲನಚಿತ್ರ 28 ಡೇಸ್‌ ಲೇಟರ್‌ ನಲ್ಲಿ ಇಡೀ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರವು ನಿಯಂತ್ರಣ ತಪ್ಪಿದ ಬೆಂಕಿ ಆಕಸ್ಮಿಕದಲ್ಲಿ ಉರಿಯುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ಇಸವಿ ೨೦೦೪ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಜಪಾನೀ ಭಾಷೆಯ ಆನಿಮೇಟೆಡ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸ್ಟೀಮ್‌ಬಾಯ್‌ ಸಹ ಆಂಶಿಕವಾಗಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಸಿದ್ಧವಾಗಿತ್ತು. ಈ ನಗರವು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವದ ತಾಣವಾಗಿದೆ,[157] ಹಾಗೂ ಕಾಮನ್ವೆಲ್ತ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವದ ಆತಿಥ್ಯವನ್ನೂ ಸಹ ವಹಿಸಿದೆ.

ದಿ ಗಾರ್ಡಿಯನ್‌ ಪತ್ರಿಕೆಯನ್ನು ೧೮೨೧ರಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ದಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಗಾರ್ಡಿಯನ್ ‌ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಇದರ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿ ಈಗಲೂ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿದೆ. ಆದರೂ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪನಾ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಭಾಗವನ್ನು ೧೯೬೪ರಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್‌ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಗಿತ್ತು.[17] ಇದರ ಸಹೋದರಿ ಪ್ರಕಟಣೆಯಾದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಈವಿನಿಂಗ್‌ ನ್ಯೂಸ್ ‌ UK ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಪತ್ರಿಕೆಗಳ ಪೈಕಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಸರಣ ಹೊಂದಿದ ಸಂಜೆ ಪತ್ರಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ನಗರ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಇದು ಉಚಿತವಾಗಿದ್ದರೂ, ಉಪನಗರದಲ್ಲಿ ಹಣ ಪಾವತಿ ಮಾಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಅದರ ಶಿರೋನಾಮೆ ಹಾಗಿದ್ದರೂ, ಪತ್ರಿಕೆಯು ಇಡೀ ದಿನವೂ ಲಭ್ಯ.[158] ಮೆಟ್ರೊ ನಾರ್ತ್‌ ವೆಸ್ಟ್‌ ಪತ್ರಿಕೆಯು ಮೆಟ್ರೊಲಿಂಕ್‌ ನಿಲುಗಡೆಗಳಲ್ಲಿ, ರೇಲ್ವೆ ನಿಲ್ದಾಣಗಳು ಹಾಗೂ ಇತರೆ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಉಚಿತವಾಗಿ ಲಭ್ಯ. MEN ಗ್ರೂಪ್‌ ಹಲವು ಸ್ಥಳೀಯ ಸಾಪ್ತಾಹಿಕ ಉಚಿತ ಪತ್ರಿಕೆಗಳನ್ನು ವಿತರಿಸುತ್ತದೆ.[159]

ದಿ ಡೇಯ್ಲಿ ಟೆಲಿಗ್ರ್ಯಾಫ್‌ , ಡೇಯ್ಲಿ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್‌ , ಡೇಯ್ಲಿ ಮೇಯ್ಲ್‌ , ದಿ ಡೇಯ್ಲಿ ಮಿರರ್‌ , ದಿ ಸನ್‌ ಸೇರಿದಂತೆ, ಬಹಳಷ್ಟು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳ ಕಾರ್ಯಾಲಯಗಳು ಹಲವು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದವು. ಇಂದು ದಿ ಡೇಯ್ಲಿ ಸ್ಪೋರ್ಟ್ ‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಹೊಂದಿರುವ ಏಕೈಕ ದಿನಪತ್ರಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ತನ್ನ ಉತ್ತುಂಗದಲ್ಲಿ ೧,೫೦೦ ಪತ್ರಕರ್ತರನ್ನು ನೇಮಿಸಲಾಗಿತ್ತು, ಆದರೂ, ೧೯೮೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಾಲಯಗಳು ಒಂದೊಂದಾಗಿ ಮುಚ್ಚಲಾರಂಭಿಸಿ, ಇಂದು 'ಸೆಕೆಂಡ್ ಫ್ಲೀಟ್‌‌ ಸ್ಟ್ರೀಟ್'‌ ಎಂಬುದು ಇಲ್ಲವಾಗಿದೆ.[160] ಇತರೆ ಪ್ರಕಟಣೆಗಳ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಪತ್ರಕರ್ತರನ್ನು ನೇಮಿಸಿಕೊಂಡು ನಾರ್ತ್‌ ವೆಸ್ಟ್‌ ಟೈಮ್ಸ್‌ ಎಂಬ ಉತ್ತರದ ದೈನಿಕ ಪತ್ರಿಕೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಯತ್ನ ನಡೆಯಿತು. ಆದರೆ ಈ ಪತ್ರಿಕೆಯು ೧೯೮೮ರಲ್ಲಿ ಮುಚ್ಚಿತು.[161] ಯಾರ್ಕ್‌ಶೈರ್‌ಗಾಗಿ ಯಾರ್ಕ್‌ಶೈರ್ ಪೋಸ್ಟ್‌ ಅಥವಾ ಈಶಾನ್ಯ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ಗಾಗಿ ದಿ ನಾರ್ದರ್ನ್‌ ಇಕೊ ಧಾಟಿಯಲ್ಲೇ ವಾಯವ್ಯ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ಗಾಗಿ ಅಪ್ಪಟ "ಸ್ಥಳೀಯ" ಸುದ್ದಿಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ನಾರ್ತ್‌ ವೆಸ್ಟ್‌ ಇನ್‌ಕ್ವೈರರ್‌ ಎಂಬ ಪತ್ರಿಕೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಯತ್ನ ನಡೆಯಿತು. ಆದರೆ ಈ ಪತ್ರಿಕೆಯು ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ ಮುಚ್ಚಿಹೋಯಿತು.[161] YQ ಮ್ಯಾಗಜೀನ್‌ ಹಾಗೂ ಮೂವಿಂಗ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಸೇರಿದಂತೆ, ಹಲವು ಸ್ಥಳೀಯ ಜೀವನಶೈಲಿ ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿವೆ.[162]

ಅವಳಿ ನಗರಗಳು ಮತ್ತು ದೂತಾವಾಸಗಳು

ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಹಲವು ಸ್ಥಳಗಳೊಂದಿಗೆ ವಿಧ್ಯುಕ್ತ 'ಅವಳೀಕರಣ' ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು (ಅಥವಾ ಸ್ನೇಹ ಒಪ್ಪಂದಗಳು) ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದೆ.[163][164][165] ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಸಭೆಯು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನನಗರ ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ.[166] ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಅವಳಿ ನಗರವಾಗದಿದ್ದರೂ, ಫಿನ್ಲೆಂಡ್‌ ದೇಶದ ಟ್ಯಾಂಪಿಯರ್ ನಗರವು "ಫಿನ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್" ಎಂದು ಹೆಸರಾಗಿದೆ ಅಥವಾ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ ಮ್ಯಾನ್ಸ್‌ (Manse) ' ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದೇ ರೀತಿ, ಭಾರತ ದೇಶದ ಅಹ್ಮದಾಬಾದ್ ನಗರವು ಸಹ ಭರಾಟೆಯ ಜವಳಿ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾಗಿತ್ತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅಹ್ಮದಾಬಾದ್‌ಗೆ‌ ಪೂರ್ವದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ' ಎಂಬ ಉಪನಾಮವನ್ನು ಗಳಿಸಿಕೊಟ್ಟಿತು.[167][168]

ದೇಶ ಸ್ಥಳ ಕೌಂಟಿ / ಜಿಲ್ಲೆ / ವಲಯ / ರಾಜ್ಯ ಮೂಲತಃ ಅವಳಿಯಾದದ್ದು ದಿನಾಂಕ
ನಿಕಾರಾಗುವಾ ಬಿಲ್ವಿ ಅಟ್ಲ್ಯಾಂಟಿಕೊ ನಾರ್ಟ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ
ಜರ್ಮನಿ ಚೆಮ್ನಿಟ್ಜ್‌ ಸ್ಯಾಚ್ಸೆನ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ ೧೯೮೩
ಸ್ಪೇನ್‌ ಕಾರ್ಡೊಬಾ ಆಂಡಾಲೂಸಿಯಾ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ
ಇಸ್ರೇಲ್‌ ರೆಹೊವೊತ್‌ ಹಾಮೆರ್ಕಾಜ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಕೌಂಟಿ ವಿಭಾಗ
ರಷ್ಯಾ ಸೇಂಟ್ ಪೀಟರ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್‌ ಸ್ಯಾಂಕ್ಟ್‌-ಪೀಟರ್ಬರ್ಗ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಕೌಂಟಿ ವಿಭಾಗ ೧೯೬೨
ಚೀನಾ ವೂಹಾನ್‌ ಹೂಬೇ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ ೧೯೮೬
ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಪೈಸಲಾಬಾದ್‌ ಪಂಜಾಬ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ ೧೯೯೭
ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ ಲಾಸ್ ಏಂಜಲೀಸ್ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ ೨೦೦೯

ಲಂಡನ್‌ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ UKಯಲ್ಲೇ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕರ ಗುಂಪಿಗೆ ಆವಾಸಸ್ಥಾನವಾಗಿದೆ. ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಹಿವಾಟು ಸಂಬಂಧಗಳ ವಿಸ್ತರಣೆಯ ಫಲವಾಗಿ, ೧೮೨೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕರ ಪ್ರವೇಶಕ್ಕೆ ದಾರಿಕಲ್ಪಿಸಿತು. ಅಂದಿನಿಂದಲೂ, ವಿಶ್ವದ ಎಲ್ಲ ಭಾಗಗಳಿಂದ, ಸುಮಾರು ೮೦೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕರು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಎರಡು ಶತಕಗಳಿಂದಲೂ(ಕನಿಷ್ಠ ಕಾನ್ಸಲ್‌ನ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ), UKಯ ಎರಡನೆಯ ನಗರವಾಗಿದ್ದು, ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಉತ್ತರ ಭಾಗದ ಬಹಳಷ್ಟು ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ಕಾನ್ಸಲರ್‌ ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಆಧುನಿಕ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಹಿವಾಟಿಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಕಾಗದಪತ್ರ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಕೆಲಸದ ಮೊತ್ತದಲ್ಲಿ ಇಳಿಮುಖವನ್ನು ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಯಾಣಿಕರು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಈ ನಗರಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಮೂಲಕ ಸರಿದೂಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಲಂಡನ್‌ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರವು UKಯಲ್ಲೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಹಾಗೂ ಅತಿ ಜನನಿಬಿಡ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಹಲವರು ಇದರ ಮೂಲಕ ಹಾದು ಹೋಗುತ್ತಾರೆ.[169]

vaನlign="top"
  • ಬೆಲ್ಜಿಯಮ್‌ ದೂತಾವಾಸ [170]
  • ಬ್ರೆಜಿಲ್‌ ದೂತಾವಾಸ
  • ಚಿಲಿ ದೂತಾವಾಸ
  • ಚೀನಾ ಪ್ರಜಾ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಪ್ರಧಾನ ದೂತಾವಾಸ
  • ಸೈಪ್ರಸ್‌ ದೂತಾವಾಸ
  • ಜೆಕ್‌ ಗಣರಾಜ್ಯದ ದೂತಾವಾಸ
  • ಡೆನ್ಮಾರ್ಕ್‌ ವಹಿವಾಟು ಆಯೋಗ
  • ಫಿನ್ಲೆಂಡ್‌ ದೂತಾವಾಸ
  • ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ ದೂತಾವಾಸ
  • ಐಸ್ಲೆಂಡ್‌ ದೂತಾವಾಸ
  • ಇಟಲಿ ದೂತಾವಾಸ
  • ಜಪಾನ್‌ ದೂತಾವಾಸ
  • ಲಾಟ್ವಿಯಾ ದೂತಾವಾಸ
  • ಮೊನಾಕೊ ದೂತಾವಾಸ
  • ನೆದರ್ಲೆಂಡ್ಸ್‌ ದೂತಾವಾಸ
  • ರಾಯಲ್‌ ನಾರ್ವೆಜಿಯನ್‌ ದೂತಾವಾಸ
  • ಭಾರತೀಯ ಪ್ರಧಾನ ದೂತಾವಾಸ
  • ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಪ್ರಧಾನ ದೂತಾವಾಸ
  • ಪೊಲೆಂಡ್‌ ಪ್ರಧಾನ ದೂತಾವಾಸ
  • ಪೋರ್ಚುಗಲ್‌ ಪ್ರಧಾನ ದೂತಾವಾಸ
  • ಸ್ಪೇನ್‌ ಪ್ರಧಾನ ದೂತಾವಾಸ
  • ಸ್ವೀಡನ್‌ ಪ್ರಧಾನ ದೂತಾವಾಸ
  • ಸ್ವಿಟ್ಜರ್ಲೆಂಡ್‌ ದೂತಾವಾಸ


ಆಕರಗಳು
  1. "Table 8a Mid-2011 Population Estimates: Selected age groups for local authorities in England and Wales; estimated resident population;". Population Estimates for England and Wales, Mid 2011 (Census Based). Office for National Statistics. 2012-09-25. Retrieved 2012-11-22.
  2. United Kingdom Census 2001 (2001). "Key Statistics for urban areas in England and Wales". statistics.gov.uk. Retrieved 2007-06-29.
  3. "Urban Audit - City Profiles: Manchester". Urban Audit. Retrieved 2008-10-05.
  4. Aspin, Chris (1981). The Cotton Industry. Shire Publications Ltd. p. 3. ISBN 0-85263-545-1.
  5. Kidd, Alan (2006). Manchester: A History. Lancaster: Carnegie Publishing. ISBN 1-85936-128-5.
    • Frangopulo, Nicholas (1977). Tradition in Action. The historical evolution of the Greater Manchester County. Wakefield: EP Publishing. ISBN 0-7158-1203-3.
    • "Manchester United in Celebration of City". European Structural Funding. 2002. Retrieved 2006-12-18.
  6. "Manchester 'England's second city'". BBC. ೨೦೦೨. Retrieved 2007-05-02. Check date values in: |year= (help)
    • "Manchester 'England's Second City'". Ipsos MORI. 2002. Retrieved 2009-08-15.
    • Riley, Catherine (೨೦೦೫). "Can Birmingham halt its decline?". The Times. Retrieved 2007-08-01. Check date values in: |year= (help)
    • "Manchester 'close to second city'". BBC. ೨೦೦೫. Retrieved 2006-05-02. Check date values in: |year= (help)
    • "Manchester tops second city poll". BBC. ೨೦೦೭. Retrieved 2007-06-18. Check date values in: |year= (help)
    • "Birmingham loses out to Manchester in second city face off". BBC. ೨೦೦೭. Retrieved 2007-06-18. Check date values in: |year= (help)
  7. "Britain's Best Cities 2005–2006 Executive Summary" (PDF). OMIS Research. 2006. Archived from the original (PDF) on 2007-11-26. Retrieved 2007-09-08.
  8. "Manchester – The State of the City". Manchester City Council. 2007. Retrieved 2007-09-11.
  9. "GaWC - The World According to GaWC 2008".
  10. "National Statistics Online - International Visits". ONS. Retrieved 2009-07-19.
  11. ಗಮನಿಸಿ: ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಯುನೈಟೆಡ್‌ನ ಮೈದಾನವು ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿದೆ, ಆದರೆ ಇದು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ ಸರಹದ್ದಿನಾಚೆಗಿದೆ; ಇದು ಟ್ರಾಫೋರ್ಡ್‌ ನಗರವಿಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ.
  12. Mills, A.D. (2003). A Dictionary of British Place-Names. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-852758-6.
  13. ದಿ ಆಂಟಿಕ್ವಾರೀಸ್‌ ಜರ್ನಲ್‌ (ISSN ೦೦೦೩-೫೮೧೫) ೨೦೦೪, ಸಂಪುಟ. ೮೪, ಪಿಪಿ. ೩೫೩–೩೫೭
  14. Cooper, Glynis (2005). Salford: An Illustrated History. The Breedon Books Publishing Company. p. 19. ISBN 1-85983-455-8.
  15. Rogers, Nicholas (2003). Halloween: from Pagan Ritual to Party Night. Oxford University Press. p. 18. ISBN ೦-೧೯-೫೧೬೮೯೬-೮ Check |isbn= value: invalid character (help).
  16. Gregory, Richard (ed) (2007). Roman Manchester: The University of Manchester's Excavations within the Vicus 2001–5. Oxford: Oxbow Books. p. 190. ISBN 978-1-84217-271-1.CS1 maint: extra text: authors list (link)
  17. Kidd, Alan (2006). Manchester: A History. Lancaster: Carnegie Publishing. pp. 12, 15–24, 224. ISBN 1-85936-128-5.
  18. Hylton, Stuart (2003). A History of Manchester. Phillimore & Co. pp. 1–10, 22, 25, 42, 63–67, 69. ISBN 1-86077-240-4.
  19. Arrowsmith, Peter (1997). Stockport: a History. Stockport Metropolitan Borough Council. p. 30. ISBN 0-905164-99-7.
  20. Hartwell, Clare (2001). Pevsner Architectural Guides: Manchester. London: Penguin Books. pp. 11–17, 155, 256, 267–268. ISBN 0-14-071131-7.
  21. Nicholls, Robert (2004). Curiosities of Greater Manchester. Sutton Publishing. ISBN 0-750-93661-4.
  22. Letters, Samantha (2005). Gazetteer of Markets and Fairs in England and Wales to 1516. British History Online. p. 19. Retrieved 2009-05-05.
  23. Pevsner, Nikolaus (1969). Lancashire, The Industrial and Commercial South. London: Penguin Books. p. 265. ISBN 0-14-071036-1.
  24. McNeil, Robina (2000). A Guide to the Industrial Archaeology of Greater Manchester. Association for Industrial Archaeology. ISBN 0-9528930-3-7. Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help)
  25. Hall, Peter (1998). "The first industrial city: Manchester 1760-1830". Cities in Civilization. London: Weidenfeld & Nicolson. ISBN 0-297-84219-6.
  26. "Manchester, n.". Oxford English Dictionary. Oxford: Oxford University Press. 2009. Retrieved 2009-05-04. Unknown parameter |month= ignored (help)
  27. "Timelines.tv Urban Slums". Timelines.tv.
  28. Aspin, Chris (1981). The Cotton Industry. Aylesbury: Shire Publications. p. 3. ISBN 0-85263-545-1.
  29. "Events in Telecommunications History". BT Archives. 1878. Retrieved 2009-05-05.
  30. "Directory - MSC".
  31. Kidd, Alan (2006). "Chapter 9 England Arise! The Politics of Labour and Women's Suffrage". Manchester: A history. Lancaster: Carnegie Publishing. ISBN 1-85936-128-5.
  32. Speake, Jennifer, ed. (2003). The Oxford Dictionary of Proverbs (4th ed.). Oxford University Press. ISBN 0-19-860524-2. Retrieved 2007-07-06. What Manchester says today, the rest of England says tomorrow
    •Osborne, George (March 7, 2007). "Osborne: Our vision to make Manchester the creative capital of Europe". Conservative Party Website. Conservative Party. Retrieved 2009-05-04. The saying goes that what Manchester does today the rest of the world does tomorrow.
    •"Manchester Life". Manchester Metropolitan University. ೨೦೦೭. Retrieved 2009-05-05. What Manchester does today, the world does tomorrow |archive-url= is malformed: timestamp (help); Check date values in: |year= (help)
  33. Simon Schama (presenter) (೨೦೦೨-೦೬-೦೪). "Victoria and Her Sisters". A History of Britain. Episode ೧೩. BBC One.
  34. Hardy, Clive (2005). "The blitz". Manchester at War (2nd ed.). Altrincham: First Edition Limited. pp. 75–99. ISBN 1-84547-096-6.
  35. "Timeline". Manchester Cathedral Online. 2008. Retrieved 2009-05-05.
  36. Parkinson-Bailey, John J (2000). Manchester: an Architectural History. Manchester: Manchester University Press. p. 127. ISBN 0-7190-5606-3.
    • Pevsner, Nikolaus (1969). Lancashire, The Industrial and Commercial South. London: Penguin Books. p. 267. ISBN 0-14-071036-1.
  37. "Salford Quays milestones: the story of Salford Quays" (PDF). Salford City Council. 2005. Retrieved 2009-05-05.
  38. Hartwell, Clare (2001). Pevsner Architectural Guides: Manchester. London: Penguin Books. ISBN 0-14-071131-7.
    • Parkinson-Bailey, John J (2000). Manchester: an Architectural History. Manchester: Manchester University Press. ISBN 0-7190-5606-3.
    • Hartwell, Clare (2004). Lancashire: Manchester and the South-East. New Haven & London: Yale University Press. ISBN 0-300-10583-5. Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help)
  39. Hylton, Stuart (2003). A History of Manchester. Chichester: Phillimore & Co. pp. 227–230. ISBN 1-86077-240-4.
  40. "Panorama – The cost of terrorism". BBC. ೧೫ May ೨೦೦೪. Retrieved 2009-05-05. Check date values in: |date= (help)
  41. "Manchester Arndale". Prudential plc. 2007. Retrieved 2008-10-09.
  42. "City building reaches full height". BBC. ೨೬ April ೨೦೦೬. Retrieved 2008-10-09. Check date values in: |date= (help)
  43. "Casino Advisory Panel Recommends to Secretary of State Where 17 New Casinos Should Be Located" (Press release). Department for Culture, Media and Sport. 13 October 2006. Retrieved 2008-10-09.
    • "Greenwich loses Casino Bet". BBC. ೧೫ February ೨೦೦೭. Retrieved 2008-10-09. Check date values in: |date= (help)
  44. "Lords scupper super-casino plan". BBC. ೨೮ March ೨೦೦೭. Retrieved 2008-10-09. Check date values in: |date= (help)
  45. "Brown cools on supercasino plan". Reuters. ೧೧ July ೨೦೦೭. Retrieved 2008-10-09. Check date values in: |date= (help)
  46. "Anger at super-casino plan review". BBC. ೧೧ July ೨೦೦೭. Retrieved 2008-10-09. Check date values in: |date= (help)
  47. "Manchester reaffirms casino commitment". Manchester City Council. ೨೭ July ೨೦೦೭. Retrieved 2008-10-09. Check date values in: |date= (help)
  48. Ottewell, David (೨೬ February ೨೦೦೮). "Empty promises and spin". Manchester Evening News. M.E.N. media. Retrieved 2008-10-09. Check date values in: |date= (help)
  49. "With Manchester Festival, England's second city bids for cultural spotlight". LA Times. 3 July 2007. Archived from the original on 2007-10-11. Retrieved 2009-05-05.
  50. "Manchester poll 'England's second city'". Ipsos MORI North. 2002. Retrieved 2009-05-05.
  51. "Prescott ranks Manchester as second city". Manchester Evening News. M.E.N media. ೩ February ೨೦೦೫. Retrieved ೨೦೦೯-೦೫-೦೫. We have had fantastic co-operation here in Manchester—our second city, I am prepared to concede. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
  52. "Manchester 'close to second city'". BBC. ೨೯ September ೨೦೦೫. Retrieved 2009-05-05. Check date values in: |date= (help)
  53. "Manchester 'England's second city'". BBC. ೧೨ September ೨೦೦೨. Retrieved 2009-05-05. Check date values in: |date= (help)
    •"Manchester tops second city poll". BBC. ೧೦ February ೨೦೦೭. Retrieved 2009-05-05. Check date values in: |date= (help)
    •"Birmingham loses out to Manchester in second city face off". BBC. ೯ February ೨೦೦೭. Retrieved 2009-05-05. Check date values in: |date= (help)
  54. Jeffries, Stuart (೬ September ೨೦೦೩). "Second coming". The Guardian. Retrieved 2009-05-05. Check date values in: |date= (help)
  55. "About the Core Cities Group". English Core Cities Group. ೨೦೦೪. Retrieved 2007-07-09. Check date values in: |year= (help)
  56. "A select gazetteer of local government areas, Greater Manchester County". Greater Manchester County Record Office. 2003-07-31. Retrieved ೨೦೦೭-೦೭-೦೯. Check date values in: |accessdate= (help)
  57. Frangopulo, Nicholas (1977). Tradition in Action. The historical evolution of the Greater Manchester County. Wakefield: EP Publishing. ISBN 0-7158-1203-3.
  58. Kidd, Alan (2006). Manchester: A History. Lancaster: Carnegie Publishing. p. 11. ISBN 1-85936-128-5.
  59. "The Manchester Coalfields" (PDF). Museum of Science and Industry in Manchester. ೨೦೦೧. Archived from the original (PDF) on 2007-09-26. Retrieved 2009-05-05. Check date values in: |year= (help)
  60. "Manchester – Accelerating the growth of the North". The Northern Way. 2007. Archived from the original on 2007-05-14. Retrieved 2009-05-05.
  61. "The Manchester City Region Development Programme" (PDF). The Northern Way. ೨೦೦೬. p.  5. Retrieved 2009-05-05. Check date values in: |year= (help)
  62. "Heaton Park". thecgf.com. Retrieved 2009-07-20.
  63. "UK 1971–2000 averages". Met Office. ೨೦೦೧. Retrieved 2009-05-05. Check date values in: |year= (help)
  64. "Manchester Airport 1971–2000 weather averages". Met Office. ೨೦೦೧. Retrieved 2009-05-05. Check date values in: |year= (help)
  65. "Roads chaos as snow sweeps in Manchester". Manchester Evening News. ೨೪ February ೨೦೦೫. Retrieved 2009-05-05. Check date values in: |date= (help)
  66. "Peak District sightseer's guide – Snake Pass". High Peak. 2002. Retrieved 2009-05-05.
  67. "Manchester Airport 1981–2010 averages". Station, District and regional averages 1981-2010. Met Office. Retrieved 2012-11-04.
  68. "Manchester, England Snow and temp extremes". NOAA.GOV. 2011-11-11. Retrieved 2011-11-11.
  69. United Kingdom Census 2001 (2007-01-17). "2001 Census; Key facts sheets". manchester.gov.uk. Retrieved 2007-07-10.
  70. United Kingdom Census 2001 (2001). "Manchester (Local Authority)". neighbourhood.statistics.gov.uk. Retrieved 2007-07-10.
  71. "Manchester profile of 2001 census". Office for National Statistics. 2003. Retrieved 2006-10-25.
  72. "Mid-year estimates for 2006" (XLS). Office of National Statistics. 2007. Retrieved 2007-09-13.
  73. Shapely, Peter (2002–3). "The press and the system built developments of inner-city Manchester" (PDF). Manchester Region History Review. Manchester: Manchester Centre for Regional History. 16: 30–39. ISSN 0952-4320. Archived from the original (PDF) on 2007-02-21. Retrieved 2007-11-22. Check date values in: |year= (help)
  74. ""Second largest"". Something Jewish. Retrieved 2007-09-14.
  75. "Manchester Neighbourhood Statistics – Same-Sex couples". Office of National Statistics. 2001. Retrieved 2007-11-22.
  76. BBC NEWS | ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ | ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ | ಇಟಾಲಿಯನ್ಸ್ ರಿವೋಲ್ಟ್ ಓವರ್ ಚರ್ಚ್ ಕ್ಲೋಸರ್
  77. "Manchester ethnic grouping percentages". Office of National Statistics. 2005. Retrieved 2007-12-26.
  78. "The Manchester Irish Festival: the largest in the UK". Manchester Irish Festival Website. 2007. Retrieved 2007-06-28.
  79. "History of Manchester's Chinatown". BBC. bbc.co.uk. ೨೦೦೪. Retrieved 2007-11-22. Check date values in: |year= (help)
  80. "Local Area Crime Figures for Manchester". UpMyStreet,co.uk. 2006/7. Retrieved 2007-11-22. Check date values in: |year= (help)
  81. "Local Area Crime Figures for Manchester – Learn More section". UpMyStreet,co.uk. 2006/7. Retrieved 2007-11-22. Check date values in: |year= (help)
  82. "Towards a Common Standard" (PDF). Greater London Authority. p. 29. Retrieved 2008-10-05.
  83. Manchester Partnership (2007). "Manchester's State of the City Report 2006/2007" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2007-10-28. Retrieved 2007-10-21. Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help); Unknown parameter |month= ignored (help)
  84. "London, Manchester and Birmingham lead UK survey of business friendly cities". Cushman & Wakefield web pages. Cushman & Wakefield. 24 September 2008. Retrieved 2008-09-24.
  85. "European Cities Monitor: Warsaw named as favoured city for expansion; London leads again". Cushman & Wakefield. 6 October 2008. Retrieved 2009-10-07.
  86. Anon (2002). "Manchester host city; All about Manchester" (http). m2002.thecgf.com. Retrieved 2007-11-08.
  87. "Regional GVA December 2007 (Page 7)" (PDF). Office for National Statistics. ೨೦೦೭. Archived from the original (PDF) on 2008-01-08. Retrieved 2008-03-29. Check date values in: |year= (help)
  88. Calverley, Tom (೨೫ October ೨೦೦೭). "Landmark court opens". Manchester Evening News. M.E.N media. Retrieved ೨೦೦೭-೧೧-೦೧. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
    • Barry, Chris (೧೨ October ೨೦೦೭). "City's 5-star rebirth". Manchester Evening News. M.E.N media. Retrieved ೨೦೦೭-೧೧-೦೧. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
    • "Spinningfields". Allied London. 2005. Retrieved 2007-11-01.
  89. "Life in Manchester - Shopping". bbc.co.uk. BBC. 15 December 2004. Retrieved 2007-10-12.
    •Fearis, Beverley (29 September 2007). "Shopping: Spend, spend, spend". Guardian Magazine Supplement. The Guardian. When it comes to shopping for fashion, Manchester is hard to beat. Rub shoulders with the Wags in the designer stores of Exchange Square and New Cathedral Street ... |access-date= requires |url= (help)
    •"Credit crunch resistant retail centres unveiled". CACI web pages. CACI Limited. 2008. Retrieved 2009-05-04. Unknown parameter |month= ignored (help)
    •"Experian publishes the definitive 2007 retail ranking" (Press release). Experian. 28 September 2007. Retrieved 2007-10-12.
  90. ರಾಬಿನ್ಸನ್‌ (೧೯೮೬), ದಿ ಆರ್ಕಿಟೆಕ್ಚರ್‌ ಆಫ್‌ ನಾರ್ದರ್ನ್‌ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ , ಪಿ. ೧೫೩
  91. "Film Location Charter" (PDF). Manchester City Council. 8 September 2003. Retrieved 2007-11-12.
    •"Filming at Manchester Town Hall". Manchester City Council web pages. Manchester City Council. 17 October 2006. Archived from the original on 2007-04-24. Retrieved 2007-11-12.
  92. "Inacity step out as Ballymore stride in with plans for Eastgate Tower". Manchester Confidential. 2007. Retrieved 2007-09-11.
  93. "About Heaton Park". Manchester City Council. ೨೦೦೫. Retrieved 2007-11-23. Check date values in: |year= (help)
  94. "Manchester's parks and open spaces". Manchester City Council. ೨೦೦೫. Retrieved 2007-11-23. Check date values in: |year= (help)
  95. Cocks, Harry; Wyke, Terry (2004). Public Sculpture of Greater Manchester. Public Sculpture of Britain. Liverpool: Liverpool University Press. pp. 11–27, 88–92, 111–121, 123–5, 130–2. ISBN 0-85323-567-8.
  96. Wilson, James (೨೬ April ೨೦೦೭). "A busy hub of connectivity". Financial Times – FT report – doing business in Manchester and the NorthWest. The Financial Times Limited. Check date values in: |date= (help)
  97. "Passenger Numbers 2005-06". Retrieved 2007-10-01.
  98. "GMPTE Park & Ride – Stations and Stops". GMPTE. ೨೦೦೭. Retrieved 2007-09-11. Check date values in: |year= (help)
  99. "Plans for rail capital of north". Manchester Evening News. MEN Media. 5 October 2007. Retrieved 2007-10-05.
  100. "Metrolink: a network for the twenty-first century" (PDF). GMPTE. 2002. Archived from the original (PDF) on 2003-12-06. Retrieved 2007-09-19.
  101. "History of GM Buses and SELNEC PTE". Greater Manchester Buses Group. 2000. Retrieved 2007-09-20.
  102. "GMPTE Trends and Statistics 2001/2002" (PDF). GMPTE. 2002. pp. 28–9. Retrieved 2007-09-19.
  103. Satchell, Clarissa (೨೨ September ೨೦೦೫). "Free buses on another city route". Manchester Evening News. M.E.N media. Retrieved ೨೦೦೭-೦೯-೧೮. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
  104. "North West Cities". Waterscape. British Waterways. 2007. Retrieved 2007-09-19.
    •Pivaro, Nigel (೨೦ October ೨೦೦೬). "Ship canal cruising is all the rage". Manchester Evening News. M.E.N media. Retrieved ೨೦೦೭-೦೯-೧೯. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
  105. "The Chemical Brothers – Alumni". University of Manchester. ೨೦೦೫. Retrieved 2007-11-12. Check date values in: |year= (help)
  106. "Bee Gees go back to their roots". BBC. BBC Online. ೧೨ May ೨೦೦೪. Retrieved 2007-11-12. Check date values in: |date= (help)
  107. "Pollstar Concert Industry Awards Winners Archives". Pollstar Online. 2001. Retrieved 2007-06-24.
    •Brown, Rachel (೧೦ August ೨೦೦೭). "M.E.N Arena's world's top venue". Manchester Evening News. M.E.N Media. Archived from the original on 2007-09-27. Retrieved ೨೦೦೭-೦೮-೧೨. The M.E.N. Arena is the top-selling venue in the world. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
  108. "M.E.N Named Most Popular Entertainment Venue on Planet". Retrieved 2008-05-08.
  109. Redhead, Brian (1993). Manchester: a Celebration. London: Andre Deutsch. pp. 60–61. ISBN 0-233-98816-5.
  110. "Good Venue Guide; 28 – Bridgewater Hall, Manchester". Independent on Sunday. ೧೨ April ೧೯೯೮. Check date values in: |date= (help)
  111. "Procession - Jeremy Deller". Manchester International Festival. July 2009. Retrieved 2009-07-24.
  112. http://www.mirror.co.uk/celebs/news/೨೦೧೦/೦೩/೧೩/bristol-named-britain-s-most-musical-city-೧೧೫೮೭೫-೨೨೧೦೭೬೫೦/
  113. "The Dancehouse Theatre". thedancehouse.co.uk. Retrieved 2009-02-07.
  114. "Manchester". Culture24. 2009. Retrieved 2009-07-24.
  115. "Explore MOSI". Museum of Science and Industry. 2009. Retrieved 2009-07-24.
  116. "Vehicle Collection". Greater Manchester Museum of Transport. 2007. Retrieved 2009-07-24.
  117. "Imperial War Museum North website". Imperial War Museum. Retrieved 2009-07-24.
  118. "The History of The Manchester Museum". University of Manchester. Retrieved 2009-07-24.
  119. Moss, Richard (2003-10-17). "The Pre-Raphaelite Collections". 24-Hour Museum. Retrieved 2009-07-24.
  120. Morris, Edward (2001). Public art collections in north-west England. Liverpool University Press. p. 118. ISBN 0853235279. |access-date= requires |url= (help)
  121. "Collection". Whitworth Gallery. Retrieved 2009-07-24.
  122. "Manchester Museums Guide". Virtual Manchester. 2009. Retrieved 2009-07-24.
  123. "The Lowry Collection". The Lowry. 2009. Retrieved 2009-07-24.
  124. "Elizabeth Gaskell (1810 - 1865)". BBC. Retrieved 2007-11-02.
  125. Parkinson-Bailey, John J (2000). Manchester: an Architectural History. Manchester: Manchester University Press. pp. 249–250, 284–6. ISBN 0-7190-5606-3.
  126. "The Night-time Economy". esrc society today. Economic and Social Research Council. Retrieved 2007-11-12.
  127. Hobbs, Dick (2005). "Violent Hypocrisy: Governance and the Night-time Economy". European Journal of Criminology. 2: 161. doi:10.1177/1477370805050864. Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help)
  128. "Guide to Manchester". BBC Sport. BBC. 2002. Retrieved 2007-11-12.
  129. Haslam, Dave (2000). Manchester, England. New York: Fourth Estate. ISBN 1-84115-146-7.
  130. "Europe's biggest gay festival to be held in UK". Manchester Evening News. M.E.N media. ೧೧ February ೨೦೦೩. Retrieved ೨೦೦೭-೦೫-೨೦. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
  131. "Manchester still top of the popularity league". University of Manchester. ೧೮ January ೨೦೦೭. Retrieved 2008-10-06. Check date values in: |date= (help)
  132. Fowler, Alan (1994). Many Arts, Many Skills: Origins of Manchester Metropolitan University. Manchester: Manchester Metropolitan University. pp. 115–20, 226–8. ISBN 1-870355-05-9.
  133. Hartwell, Clare (2001). Pevsner Architectural Guides: Manchester. London: Penguin Books. p. 105. ISBN 0-14-071131-7.
  134. "Table 0a - All students by institution, mode of study, level of study, gender and domicile 2006/07" (XLS). Students and Qualifiers Data Tables. Higher Education Statistics Agency. 2008. Retrieved 2008-03-21.
  135. "History - About Us". MMU Cheshire. Manchester Metropolitan University. 2008. Retrieved 2008-10-06.
  136. Kidd, Alan (2006). Manchester: A History. Lancaster: Carnegie Publishing. p. 206. ISBN 1-85936-128-5.
    •Hylton, Stuart (2003). A History of Manchester. Phillimore & Co. p. 25. ISBN 1-86077-240-4.
  137. Bentley, James (1990). Dare to be wise: a history of the Manchester Grammar School. London: James & James. pp. 108, 114, 119–121. ISBN 0-907383-04-1.
  138. Qureshi, Yakub (2 September 2008). "The new football powerhouse". Manchester Evening News. M.E.N. media. Retrieved 2008-10-06.
  139. James, Gary (2008). Manchester - A Football History. Halifax: James Ward. ISBN 978-0-9558127-0-5., pp೩೮೮-೩೯೧& p೪೨೫
  140. James, Gary (2008). Manchester - A Football History. Halifax: James Ward. ISBN 978-0-9558127-0-5., pp೩೮೧-೩೮೫
  141. "Sporting Legacy". Commonwealth Games Legacy Manchester 2002. Commonwealth Games Legacy. 2003. Retrieved 2008-10-06.
  142. "9th Fina World Swimming Championships (25m)". Fina.org. 2008. Retrieved 2008-10-06.
  143. "Hi-Tec World Squash Championships - Manchester 2008". Hi-Tec World Squash Championships Manchester 2008. 2008. Retrieved 2009-05-05.
  144. "World Lacrosse Championships - Manchester 2010". World Lacrosse Championships 2010. 2010. Retrieved 2010-03-29.
  145. "The creative media industries and workforce in North West England". skillset.org. 2008. Retrieved 2008-10-06.
  146. "Championing sustainable TV production in the nations and regions" (Press release). BBC. ೨೩ November ೨೦೦೫. Retrieved 2008-10-06. Check date values in: |date= (help)
  147. "BBC One's Real Story with Fiona Bruce series comes to end in 2007" (Press release). BBC. ೧೫ November ೨೦೦೬. Retrieved 2008-10-06. Check date values in: |date= (help)
  148. "International Emmys Awards to honor Al Gore". 19 November 2007. Retrieved 2008-10-06.
  149. "'Top of the Pops' shows". Observer Music Monthly. Guardian News and Media Limited. July 16, 2006. Retrieved 2008-10-06.
  150. "Television & Radio Stations in Manchester". Manchester 2002 UK. 2002. Retrieved 2007-09-11.
  151. "BBC R&D to relocate to Salford Quays". Digital TV Group. 1 June 2007. Retrieved 2008-10-06.
    • "BBC move to Salford gets green light" (Press release). BBC. ೩೧ May ೨೦೦೭. Retrieved 2008-10-06. Check date values in: |date= (help)
  152. Anon (2005). "A Guide to Radio Stations in and Around North West England" (http). northwestradio.info. Retrieved 2007-11-08.
  153. ಆಫ್ಕಾಮ್‌ ಅಂತರಜಾಲ ಮತ್ತು ಉಪಪುಟಗಳಲ್ಲಿ ರೇಡಿಯೊ ನೋಡಿ; ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಡೈರೆಕ್ಟರಿ ಆಫ್ ಅನಾಲಜ್ ರೇಡಿಯೊ ಸ್ಟೇಷನ್ಸ್, ಕಮರ್ಷಿಯಲ್‌ ರೇಡಿಯೊ ಸ್ಟೈಲ್ಸ್‌ ನ ನಕ್ಷೆ (PDF ಕಡತ) ಹಾಗೂ ಕಮ್ಯೂನಿಟಿ ರೇಡಿಯೊ ಇನ್‌ ದಿ UK ಯ ನಕ್ಷೆ (PDF ಕಡತ) ನೋಡಿ. ದಿನಾಂಕ ೬ ನವೆಂಬರ್‌ ೨೦೦೭ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಿದ್ದು.
  154. "Radio Manchester goes back to its roots" (Press release). BBC. ೧೭ March ೨೦೦೬. Retrieved ೨೦೦೮-೧೦-೦೬. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
  155. "FUSE FM - Manchester Student Radio". fusefm.co.uk. Retrieved 2008-10-06.
    •"MMU radio". www.mmunion.co.uk. MMUnion. Retrieved 2008-10-06.
  156. "Manchester International Film Festival Home Page". miff.co.uk. Retrieved 2008-10-06.
  157. Sweney, Mark (30 August 2007). "Paid-for sales of MEN slump". Guardian Unlimited. Guardian News and Media Limited. Retrieved 2008-10-06.
  158. "M.E.N. Makes Changes To Metro Distribution". Merry Media News. 9 March 2007. Retrieved 2008-10-06.
    • "manchester local press". ManchesterOnline. GMG Regional Digital. 2007. Retrieved 2007-11-06.
  159. Waterhouse, Robert (2004). The Other Fleet Street. First Edition Limited. ISBN 1-84547-083-4.
  160. Herbert, Ian (30 January 2006). "New quality weekly for Manchester is a good idea on paper". The Independent. Independent News and Media Limited. Retrieved 2008-10-06.
    • Waterhouse, Robert (20 September 2006). "The Enquirer suspends publication". The North West Enquirer. The North West Enquirer. Archived from the original on 2007-04-03. Retrieved 2008-10-06.
  161. Barnett, Mike (22 March 2007). "What's (not) on?". How-Do. How-Do. Retrieved 2007-11-06.
  162. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್: ಕ್ವಶ್ಚನ್ಸ್ ಟು ದಿ ಡೆಪ್ಯುಟಿ ಲೀಡರ್ ಇನ್ 2007 ದಿನಾಂಕ ೮ ಜನವರಿ ೨೦೧೦ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಿದ್ದು.
  163. ಅವಳೀಕರಣ ಒಪ್ಪಂದದ ಸಮಯ, ನಗರವು ಜರ್ಮನ್‌ ಡೆಮೊಕ್ರಾಟಿಕ್‌ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದು, ಕಾರ್ಲ್‌-ಮಾರ್ಕ್ಸ್‌-ಸ್ಟಾಡ್ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿತ್ತು.
  164. "Twinning link with LA". Manchester Evening News. Retrieved 2009-07-28.
  165. "British Council Annual Report 2007–2008". British Councildate = ೨೦೦೮-೦೫-೩೧. Retrieved 2009-05-01.
  166. Engineer, Ashgar Ali (2003). The Gujarat Carnage. Orient Longman. p. 196. ISBN 81-250-2496-4.
  167. "Profile of the City Ahmedabad" (PDF). Ahmedabad Municipal Corporation Ahmedabad, Urban Development Authority and CEPT University, Ahmedabad. Ahmedabad Municipal Corporation. 2006. Archived from the original (PDF) on 2007-02-19. Retrieved 2008-07-22. Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help)
  168. Fox, David (2007). Manchester Consuls. Lancaster: Carnegie Publishing. pp. vii–ix. ISBN 978-1-85936-155-9.
    •"Manchester Consular Association". Manchester Consular Association. Retrieved 2007-09-15.
    •"List of Consulates, Consulate Generals and High Commissioners". MCA (subsidiary of Sheffield University). Retrieved 2007-01-05.
  169. "British Foreign & Commonwealth Office". UK FCO. Archived from the original on 2009-08-13. Retrieved 2010-04-19.

ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಾಹಿತಿಗಾಗಿ
valign = "top" style="font-size:90%"
  • ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ
    • Hands, David (2000). Manchester: A Guide to Recent Architecture. London: Ellipsis Arts. ISBN 1-899858-77-6. Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help)
    • Hartwell, Clare (2001). Manchester. Pevsner Architectural Guides. London: Penguin Books. ISBN 0-14-071131-7.
    • Hartwell, Clare (೨೦೦೪). Lancashire: Manchester and the South-East. The Buildings of England. New Haven & London: Yale University Press. ISBN ೦-೩೦೦-೧೦೫೮೩-೫ Check |isbn= value: invalid character (help). Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help); Check date values in: |year= (help)
    • Parkinson-Bailey, John J. (2000). Manchester: an Architectural History. Manchester: Manchester University Press. ISBN 0-7190-5606-3.
    • Robinson, John Martin (1986). The Architecture of Northern England. London: Macmillan. ISBN 0-333-37396-0.
  • ಸಾಮಾನ್ಯ
    • Beesley, Ian (1988). Victorian Manchester and Salford. Keele: Ryburn. ISBN 1-85331-006-9.
    • Hylton, Stuart (2003). A History of Manchester. Chichester: Phillimore & Company. ISBN 1-86077-240-4.
    • Kidd, Alan J. (1993). Manchester. Town and City Histories. Keele: Ryburn. ISBN 1-85331-016-6.
    • Price, Jane; Stebbing, Ben (eds.) (2002). The Mancunian Way. Manchester: Clinamen Press. ISBN 1-903083-81-8.CS1 maint: multiple names: authors list (link) CS1 maint: extra text: authors list (link)
    • Redhead, Brian (1993). Manchester: a Celebration. London: André Deutsch. ISBN 0-233-98816-5.
    • Schofield, Jonathan (2005). The City Life Guide to Manchester. Manchester: City Life. ISBN 0-9549042-2-2.
 valign = "top" style="font-size:೯೦%"
  • ಸಂಸ್ಕೃತಿ
    • Champion, Sarah (1990). And God Created Manchester. Manchester: Wordsmith. ISBN 1-873205-01-5.
    • Gatenby, Phill (2002). Morrissey's Manchester: The Essential "Smiths" Tour. Manchester: Empire Publications. ISBN 1-901746-28-3.
    • Haslam, Dave (2000). Manchester, England. New York: Fourth Estate. ISBN 1-84115-146-7.
    • Lee, C. P. (2002). Shake, Rattle and Rain: popular music making in Manchester 1955–1995. Ottery St Mary: Hardinge Simpole. ISBN 1-84382-049-8.
    • Lee, C. P. (2004). Like the Night (Revisited): Bob Dylan and the Road to the Manchester Free Trade Hall. London: Helter Skelter Publishing. ISBN 1-900924-33-1.
    • Savage, John (editor) (1992). The Haçienda Must Be Built. Woodford Green: International Music Publications. ISBN ೦-೮೬೩೫೯-೮೫೭-೯ Check |isbn= value: invalid character (help).CS1 maint: extra text: authors list (link)
  • ಕ್ರೀಡೆ
    • ಕ್ರೀಡೆ
      • James, Gary (2008). Manchester: a football history. Halifax: James Ward. ISBN 978-0-9558127-0-5.
      • Inglis, Simon (2004). Played In Manchester. Played In Britain. ISBN 978-1-8735927-8-6.

    ಹೊರಗಿನ ಕೊಂಡಿಗಳು

    ಸಂಬಂಧಿತ ಮಾಹಿತಿ

    ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:LargestUKCities

    This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.