बाङ्गला भाषा
बांला भाषा (/bɛŋˈɡɔːli/[2] or बेङ्गली /bɑːŋlɑː/ (বাংলা) एका आर्यभाषा अस्ति । बांलादेशे, भारतस्य पश्चिमवङ्गराज्ये, त्रिपुरा-असमराज्ययोः केषुचित् मण्डलेषु च जनाः वङ्गभाषया व्यवहरन्ति । भाषापरिवारदृष्ट्या इयं हिन्द्-युरोपीयभाषापरिवारस्य सदस्या । अस्मिन् परिवारे विद्यमानाः अन्याः भाषाः - हिन्दी, नेपाली, पञ्जाबी, गुजराती, असमीया, ओडिया, मैथिली इत्यादयः । वङ्गभाषया सम्भाषणकर्तॄणां सङ्ख्या अस्ति २३ कोटिपरिमितम् । विश्वस्य अधिकैः जनैः भाष्यमाणासु भाषासु वङ्गभाषा षष्ठे स्थाने विद्यते । बांलादेशं भारतञ्च विहाय विश्वस्य अन्येषु भागेषु अपि अनया भाषया सम्भाषणकर्तारः अधिकाः सन्ति ।
| बांला भाषा | |
|---|---|
| বাংলা Bangla | |
 बांली लिप्या बांला शब्दः | |
| विस्तारः | बांलादेशः, भारतम् (प्रधानतया पश्चिमबङ्गः, त्रिपुरा, झारखण्डः, अण्डमाननिकोबारद्वीपसमूहः तथा असमराज्यस्य बराकप्रदेशः); |
| स्थानीय वक्तारः |
१९३ मिलियन् आहत्य २३० मिलियन् (२००३)[1] |
| भाषाकुटुम्बः |
इन्दो-यूरोपीयन्
|
| लिपिः | बांला लिपिः |
| आधिकारिकस्थितिः | |
| व्यावहारिकभाषा |
  |
| नियन्त्रणम् |
बांला एकाडेमी (बांलादेशः) पश्चिमबङ्ग बांला एकाडेमी (पश्चिमबङ्गः) |
| भाषा कोड् | |
| ISO 639-1 | bn |
| ISO 639-2 | ben |
| ISO 639-3 | ben |
| Linguasphere |
59-AAF-u 59-AAF-ua...59-AAF-uk |
 विश्वे बांलाभाषायाः विस्तारः | |
उद्भवः
भारतस्य अन्याः भाषाः इव वङ्गभाषायाः अपि उत्पत्तिकालः सामान्यतः १० शतकम् । मगधभाषातः पृथग्रूपस्य प्राप्तेः अनन्तरम् एव अनया भाषया गीतादीनां रचनस्य आरम्भः जातः । इयं भाषा जनानां भावानां विचाराणाम् अभिव्यक्तेः साधनं जातम् । कालक्रमेण काव्यग्रन्थानां धर्मदर्शनादीनां विषये कृतयः रचिताः जाताः । अद्यत्वे भारतीयभाषासु इयं भाषा उन्नतस्थाने विद्यते ।
भारते अधिकैः जनैः भाषमाणासु भाषासु द्वितीयस्थाने वर्तते वङ्गभाषा । भारतस्य राष्ट्रगीतं राष्ट्रगानञ्च वङ्गभाषया एव रचितमस्ति । राष्ट्रगीतं 'वन्दे मातरम्' बङ्किमचन्द्रचटर्जिवर्येण राष्ट्रगानं 'जनगणमन' रबीन्द्रनाथठाकूरेण रचितम् ।
इतिहासः
बुद्धस्य काले उपयुज्यमानाः मागधी-प्राकृत-पालीभाषाः अग्रे जैनप्राकृत-अर्धमागधिरूपेण विकसिताः जाताः । अर्धमागधिभाषातः अपभ्रंशभाषाः उत्पन्नाः । एताः त्रिधा विभक्ताः - बिहारिभाषाः, ओरियाभाषाः, अस्सामी-बेङ्गालीभाषाः चेति ।
- वङ्गभाषायाः इतिहासे त्रयः कालघट्टाः निर्दिष्टाः -
- प्राचीनवङ्गभाषा (९००/१०००-१४०० )
प्राचीनवङ्गभाषायाः साहित्ये चर्यपदम्, भक्तिगीतानि, अमि-तुमि इत्यादीनां सर्वनामानाम् उगमः च दृश्यते । तदानीन्तनी लिपिः भाषा च अधिकतया कामरूपिभाषातः प्रभाविता आसीत्, यतः एते प्रदेशाः कामरूपसाम्राज्यस्य आधीन्ये आसीत् ।
- मध्यकालीनवङ्गभाषा (१४००-१८००)
अस्य कालस्य प्रमुखा कृतिः चण्डिदासस्य 'श्रीकृष्णकीर्तन' । संयुक्तक्रियापदानां प्रसारः, पर्शियन्प्रभावः च तदा दृश्यते ।
- नवीनवङ्गभाषा (१८०० तः) - अन्यभाषातः क्रियापदानां सर्वनाम्नां च ह्रस्वीकरणम् (उदा - तहार् - तार् (तस्य/तस्याः), कोरियाचिलो - कोरेचिलो (सः/सा कृतवान्/कृतवती)
पालीभाषायाः साम्यतां भजन्ती वङ्गभाषा संस्कृतभाषातः प्रभाविता जाता अस्ति चैतन्यप्रभोः युगे, वङ्गनवोदयकाले च । तुर्किभाषाणां प्रभावश्च दृश्यते ।
टिप्पणी
- Bengali language in Asiatic Society of Bangladesh 2003
- Laurie Bauer, 2007, The Linguistics Student’s Handbook, Edinburgh
बाह्यसम्पर्कतन्तुः
- Bangla News papers
- All bangla newspaper
- Bengali Phrasebook at Wikivoyage
- Biswas, Sailendra. Samsada Bangala abhidhana. 7th ed. Calcutta, Sahitya Samsad, 2004. Requires unicode enabled browser.
- Biswas, Sailendra. Samsad Bengali-English dictionary. 3rd ed. Calcutta, Sahitya Samsad, 2000. Requires unicode enabled browser.
- Free Bengali Unicode Solutions.
- The South Asian Literary Recordings Project, The Library of Congress. Bengali Authors.
- Bengali computing resources at TDIL