ರಾ.ಹ.ದೇಶಪಾಂಡೆ

ರಾಮಚಂದ್ರ ಮೊದಲಿನಿಂದಲೂ ಪ್ರತಿಭಾವಂತ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ. ನರೇಂದ್ರದಲ್ಲಿಯೇ ಇದ್ದ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ೪ನೆಯ ತರಗತಿಯವರೆಗೆ ಓದಿದನು. ನಂತರ ಧಾರವಾಡದಲ್ಲಿ, ಮೊದಲು ಬಾಸೆಲ್ ಮಿಶನ್ ಹಾಯ್‌ಸ್ಕೂಲಿನಲ್ಲಿ, ಆ ಬಳಿಕ ಸರಕಾರಿ ಹಾಯ್‌ಸ್ಕೂಲಿನಲ್ಲಿ ಓದಿ ೧೮೭೮ರಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಟ್ರಿಕ್ ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ , ಧಾರವಾಡ ಕೇಂದ್ರಕ್ಕೆ ಪ್ರಥಮನಾಗಿ ಹಾಗು ಮುಂಬಯಿ ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ೨೧ನೆಯನವನಾಗಿ , ಉತ್ತೀರ್ಣನಾದನು. ಧಾರವಾಡದ ಕಲೆಕ್ಟರ್ ಈ.ಪಿ.ರಾಬರ್ಟ್ಸನ್ ಅವರಿಂದ ಕಾಲೇಜು ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕಾಗಿ ಶಿಷ್ಯವೇತನ ದೊರೆಯಿತು. ಕಾಲೇಜು ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕಾಗಿ ಆಗ ಪುಣೆಗೆ ಹೋಗುವದು ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಪುಣೆಯ ಡೆಕ್ಕನ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಸೇರಿಕೊಂಡು ಕಿರಿಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನ ಪಡೆದನು. ಇಂಟರ್ಮೀಡಿಯಟ್ ತರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಮುಂಬಯಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಎರಡನೆಯ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದು ಹಿರಿಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ವೇತನ ಪಡೆದನು. ೧೮೮೧ರಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲಿಶ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿಯ ಪರಿಣಿತಿಗಾಗಿ ಹ್ಯಾವಲಾಕ್ ಬಹುಮಾನ ದೊರೆಯಿತು. ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿಯ ಜಾಣ್ಮೆಗಾಗಿ ಮೇಜರ್ ಥಾಮಸ್ ಕ್ಯಾಂಡಿ ಶಿಷ್ಯವೇತನ ದೊರೆಯಿತು. ೧೮೮೨ರಲ್ಲಿ ಬಿ.ಏ. (ಆನರ್ಸ್) ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಉಚ್ಚ ತರಗತಿಯಲ್ಲಿ ತೇರ್ಗಡೆ ಹೊಂದಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಮುಂಬಯಿಸರಕಾರ ಇವರನ್ನು “ದಕ್ಷಿಣಾ ಫೆಲೊ” ಎಂದು ನಿಯಮಿಸಿ ಗೌರವಿಸಿತು. ೧೮೮೪ರಲ್ಲಿ ಎಮ್.ಏ. ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ವಿಶಿಷ್ಟತೆಯಿಂದ ಉತ್ತೀರ್ಣರಾದ ಇವರಿಗೆ ಧಾರವಾಡ ವಿಭಾಗದ ಕಮಿಶನರ್ ಈ.ಪಿ. ರಾಬರ್ಟ್ಸನ್ ಇಟ್ಟಿದ್ದ ಬಂಗಾರದ ಪದಕ ಹಾಗು ೫೦೦ ರೂಪಾಯಿಗಳಷ್ಟು ಗ್ರಂಥಗಳ ಬಹುಮಾನ ದೊರೆಯಿತು. ಕನ್ನಡ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಇವರೇ ಪ್ರಥಮ ಎಮ್.ಏ. ಆಗಿದ್ದರಿಂದ ಇವರು “ಎಮ್.ಏ. ದೇಶಪಾಂಡೆ” ಎಂದೇ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದರು.

೧೮೬೫ರಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣ ಮುಂಬಯಿ ಭಾಗದ ಶಿಕ್ಷಣಾಧಿಕಾರಿಗಳಾಗಿ ಬಂದ,ರಸೆಲ್ ಅವರು ರಾ.ಹ.ದೇಶಪಾಂಡೆಯವರ ಉಜ್ವಲ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿ, ಅವರನ್ನು, ಶಿಕ್ಷಣ ಇಲಾಖೆಯ ನಿರ್ದೇಶಕ ಚಾಟ್ಫೀಲ್ಡ್ರವರ ಮುಖಾಂತರ ಬೆಳಗಾವಿಯಲ್ಲಿಯ ಸರದಾರ ಹಾಯ್ಸ್ಕೂಲಿಗೆ ಸಹಾಯಕ ಹೆಡ್ ಮಾಸ್ತರ ಎಂದು ನಿಯಮಿಸಿದರು. ಅಲ್ಲಿ ಒಂದೆರಡು ತಿಂಗಳು ಕೆಲಸ ಮಾಡುವಷ್ಟರಲ್ಲಿ, ಅಲ್ಲಿಯ ಹೆಡ್ ಮಾಸ್ತರ ಹೂಗ್ವರ್ಫ್ ಇವರು ದೇಶಪಾಂಡೆಯವರನ್ನು ಧಾರವಾಡ ಹಾಯ್ಸ್ಕೂಲಿನಲ್ಲಿ ಖಾಲಿ ಇದ್ದ ಹೆಡ್ ಮಾಸ್ತರ ಹುದ್ದೆಗೆ ನಿಯಮಿಸಲು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದರು. ಆದರೆ ಕೇವಲ ಯುರೋಪಿಯನ್ರನ್ನು ಮಾತ್ರ ಹೆಡ್ ಮಾಸ್ತರ ಎಂದು ನಿಯಮಿಸುವ ರೂಢಿಯಿದ್ದುದರಿಂದ, ಇವರನ್ನು ಸಮಾನ ಶ್ರೇಣಿಯ ಹುದ್ದೆಯಾದ ಉಪ ಶಿಕ್ಷಣ ನಿರೀಕ್ಷಕ ಹುದ್ದೆಗೆ ಬಡ್ತಿ ಕೊಟ್ಟು ಕಾರವಾರಕ್ಕೆ ನಿಯಮಿಸಲಾಯಿತು.( ಮೇ ೧೮೮೫). ರಾ.ಹ.ದೇಶಪಾಂಡೆಯವರು ಉಪ ಶಿಕ್ಷಣ ನಿರೀಕ್ಷಕರಾಗಿ, ಟ್ರೇನಿಂಗ ಕಾಲೇಜಿನ ಉಪ ಪ್ರಿನ್ಸಿಪಾಲರಾಗಿ, ಪ್ರಿನ್ಸಿಪಾಲ ಆಗಿ, ಕನ್ನಡ ಭಾಷಾಂತರಕಾರರಾಗಿ, ಮುಂಬಯಿಯಲ್ಲಿಯ ಶಿಕ್ಷಕರ ತರಬೇತಿ ಕಾಲೇಜಿನ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿ, ಪಠ್ಯಪುಸ್ತಕಗಳ ಪರಿಷ್ಕರಣ ಸಮಿತಿಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ, ಪ್ಲೇಗ ಹಾವಳಿಯಲ್ಲಿ ಅಧೀಕ್ಷಕರಾಗಿ ದಕ್ಷ ಅಧಿಕಾರಿಯೆಂದು ಪ್ರಶಂಸೆ ಪಡೆದರೂ ಸಹ, ಕೊನೆಯವರೆಗೂ ಹೆಡ್ ಮಾಸ್ತರ ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಉಳಿದರು. ರಾ.ಹ.ದೇಶಪಾಂಡೆಯವರು ಕನ್ನಡಕ್ಕಾಗಿ ನಡೆಸಿದ ಹೋರಾಟವನ್ನು ಸಹಿಸದ ಮರಾಠಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಕನ್ನಡ ವಿರೋಧಿ ಯೋಜನೆಗಳಿಂದಾಗಿ, ಇವರು ೨೦ ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ (೧೮೮೭ರಿಂದ ೧೯೦೭ರವರೆಗೆ) ೨೨ ಸಲ ಹುದ್ದೆಯಿಂದ ಹುದ್ದೆಗೆ, ಊರಿಂದ ಊರಿಗೆ ಅಲೆದಾಡಬೇಕಾಯಿತು. ಉಳಿದ ಕನ್ನಡ ಶಿಕ್ಷಕರ ಪಾಡೂ ಇವರಂತೆಯೇ ಇತ್ತು.

• ಚೈತನ್ಯ ಚರಿತ್ರೆ
• ಗ್ರೇಟ ಬ್ರಿಟನ್ ಅಯರ್ಲ್ಯಾಂಡ ದೇಶಗಳ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ವರ್ಣನೆ
• ಚರಿತ್ರ ಸಂಗ್ರಹ
• ಅಕ್ಬರ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯ ಚರಿತ್ರೆ
• ಮೊಗಲ ಬಾದಶಾಹಿ
• ಭರತಖಂಡದ ಧರ್ಮಸ್ಥಾಪಕರೂ ಧರ್ಮಸುಧಾರಕರೂ
• ಬಾಯಿಲೆಕ್ಕದ ಮೊದಲನೆಯ ಪುಸ್ತಕ
• ಕಥೆಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಬೀರಬಲ್ಲನ ಚರಿತ್ರೆ (ಪೂರ್ವಾರ್ಧ)
• ಛತ್ರಪತಿ ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜ
• ಕರ್ನಾಟಕ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ (ಸಂಪುಟ ೧, ಸಂಪುಟ ೨, ಸಂಪುಟ ೩)

ರಾ.ಹ.ದೇಶಪಾಂಡೆಯವರು ಕುಟುಂಬವತ್ಸಲರು ಹಾಗು ಜನಸ್ನೇಹಿಗಳು. ಮೈಸೂರಿನಿಂದ ಧಾರವಾಡಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಿದ್ದ ಅನೇಕ ಸಾಹಿತಿಗಳಿಗೆ ದೇಶಪಾಂಡೆಯವರ ಮನೆ ಅತಿಥಿಗೃಹವಾಗಿತ್ತು. ಬಾಲ ಗಂಗಾಧರ ತಿಲಕ ಹಾಗು ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿಯವರ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದ ದೇಶಪಾಂಡೆಯವರು ಖಾದಿ ಹಾಗು ಸ್ವದೇಶಿ ವ್ರತವನ್ನು ಅಖಂಡವಾಗಿ ಪಾಲಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಅವರ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖವಾದ ಗುಣವೆಂದರೆ ಅವರ ಕನ್ನಡಪ್ರೇಮ. ಕನ್ನಡ ಪುಸ್ತಕಗಳ ಮಾರಾಟದ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ, ತಮ್ಮ ವಿಜ್ಞಾನ ಪದವಿಧರ ಮಗನನ್ನು ಉಪನ್ಯಾಸಕ ಹುದ್ದೆಗೆ ಹೋಗಗೊಡದೆ, ತಮ್ಮ ಮನೆಯಲ್ಲಿಯೆ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ “ಶಂಕರ ಪುಸ್ತಕ ಭಾಂಡಾರ”ದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿದ್ದರು. ರಾ.ಹ.ದೇಶಪಾಂಡೆಯವರು ೧೯೩೧ ಎಪ್ರಿಲ ೨೬ರಂದು ನಿಧನರಾದರು.

1. http://www.sobagu.in/%E0%B2%B0%E0%B2%BE-%E0%B2%B9-%E0%B2%A6%E0%B3%87%E0%B2%B6%E0%B2%AA%E0%B2%BE%E0%B2%82%E0%B2%A1%E0%B3%86-%E0%B2%B0%E0%B2%BE%E0%B2%AE%E0%B2%9A%E0%B2%82%E0%B2%A6%E0%B3%8D%E0%B2%B0-%E0%B2%B9%E0%B2%A3/
2. https://www.vishwavani.news/its-a-great-deal-to-say-that-mantra