আহমাদ ইবনে মোহাম্মাদ ইবন কাসির আল-ফারগানি
আবু আল আব্বাস আহমাদ ইবনে মোহাম্মাদ ইবন কাসির আল-ফারগানি/ফারঘানি (৮০০/৮০৫-৮৭০) যিনি পশ্চিমা বিশ্বে আলফ্রাগানুস নামে পরিচিত। তিনি ছিলেন একজন আরব [1] অথবা পারস্যর[2][3] একজন সুন্নি মুসলিম জ্যোতির্বিদ। নবম শতাব্দীতে তিনি ছিলেন বিশ্বের খ্যাতনামা একজন জ্যোতির্বিজ্ঞানী। চাঁদের আগ্নেয়গিরির জ্বালামুখ আলফ্রাগানুস এর নামকরণ তার নামেই করা হয়েছে।
![]() চাঁদের আগ্নেয়গিরির জ্বালামুখ আলফ্রাগানুস যেটি আল-ফারগানির নামে নামকরণ করা হয় | |
পূর্ণ নাম | আল-ফারগানি |
---|---|
জন্ম | নবম শতাব্দি |
যুগ | ইসলামের স্বর্ণযুগ |
অঞ্চল | বাগদাদ |
মূল ক্ষেত্র | জ্যোতির্বিজ্ঞান |
উল্লেখযোগ্য রচনা | 'কিতাব ফি জাওয়ামি' 'ইলম আল নুজুম' |
জীবন
বাগদাদে ৭ম আব্বাসীয় খলিফা আল-মামুন এর পৃষ্ঠপোষকতায় পরিচালিত পৃথিবীর ব্যাস নির্ণয়ের কাজে নিয়োজিত বিজ্ঞানীদের দলে তিনিও ছিলেন। পরবর্তীতে তিনি কায়রো চলে যান। ইঞ্জিনিয়ার হিসেবে পুরোনো কায়রোয় গ্রেট নাইলোমিটারের নির্মাণ কাজে আল-ফারগানি তত্ত্বাবধান করেন।
কর্ম
তার লিখিত 'কিতাব ফি জাওয়ামি' 'ইলম আল নুজুম' এ (নক্ষত্র বিজ্ঞানের সারসংক্ষেপ) সৌরপ্রণালীর অন্তর্গত গ্রহগুলোর গতিবিধি, নীহারিকাপুঞ্জ সম্বন্ধে বিস্তারিতভাবে আলোচনা করা হয়।[4] ১২ শতকে এই বইটি ল্যাটিন ভাষায় অনুবাদ করা হয় এবং ইউরোপে এটি প্রচুর জনপ্রিয়তা লাভ করে।
তথ্যসূত্র
- Science, The Cambridge History of Islam, Vol. 2, ed.
- Sir Patrick Moore, The Data Book of Astronomy,CRC Press,2000,BG 48ref Henry Corbin, The Voyage and the Messenger: Iran and Philosophy, North Atlantic Books, 1998, pg 44
- Texts, Documents and Artefacts: Islamic Studies in Honour of D.S. Richards.
- Dallal, Ahmad (২০১০)। Islam, Science, and the Challenge of History। Yale University Press। পৃষ্ঠা 32। আইএসবিএন 9780300159110।
আরোও পড়ুন
- Sabra, Abdelhamid I. (১৯৭১)। "Farghānī, Abu'l-ʿAbbās Aḥmad Ibn Muḥammad Ibn Kathīr al-"। Dictionary of Scientific Biography। 4। New York: Charles Scribner's Sons। পৃষ্ঠা 541–545। আইএসবিএন 0-684-10114-9।
- Jacobus Golius (ed.), كتاب محمد بن كثير الفرغاني في الحركات السماوية وجوامع علم النجوم، بتفسير الشيخ الفاضل يعقوب غوليوس / Muhammedis Fil. Ketiri Ferganensis, qui vulgo Alfraganus dicitur, Elementa astronomica, Arabicè & Latinè. Cum notis ad res exoticas sive Orientales, quae in iis occurrunt, Amsterdam 1669; Reprint Frankfurt 1986 and 1997.
- El-Fergânî, The Elements of Astronomy, textual analysis, translation into Turkish, critical edition & facsimile by Yavuz Unat, edited by Şinasi Tekin & Gönül Alpay Tekin, Harvard University 1998.
- Elements of Chronology and Astronomy - Muhamedis Alfragani Arabis Chronologica et astronomica elementa (Latin ভাষায়)।
- Richard Lorch (ed.), Al-Farghānī on the Astrolabe. Arabic text edited with translation and commentary, Stuttgart, 2005, আইএসবিএন ৩-৫১৫-০৮৭১৩-৩.
- Yavuz Unat, El-Fergânî, Cevami İlm en-Nucûm ve Usûl el-Harekât es-Semâviyye, Astronominin Özeti ve Göğün Hareketlerinin Esası, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Bilimin ve Felsefenin Doğulu Öncüleri Dizisi 14, Ankara 2012.
- Yavuz Unat, “Fergânî’nin ‘Astronominin Özeti ve Göğün Hareketlerinin Esasları’ Adlı Astronomi Eseri”, DTCF Dergisi, Cilt 38, Sayı 1-2, Ankara 1998, s. 405–423.
বহিঃসংযোগ
- DeYoung, Gregg (২০০৭)। "Farghānī: Abū al‐ʿAbbās Aḥmad ibn Muḥammad ibn Kathīr al‐Farghānī"। The Biographical Encyclopedia of Astronomers। New York: Springer। পৃষ্ঠা 357। আইএসবিএন 978-0-387-31022-0। (PDF version)
- Paul Lunde, Al-Farghani and the “Short Degree”, 1992, Saudi Aramco World