సోడియం

సోడియమ్ (ఆంగ్లం: Sodium) ఒక క్షార లోహము. దీన్ని 'Na' (లేటిన్ - నేట్రియమ్) అనే సంకేతముతో సూచిస్తారు. సోడియమ్ పరమాణు సంఖ్య -11, పరమాణు భారము - 22.9898 గ్రా/మోల్, ఆక్సీకరణ సంఖ్య +1. దీని ఒకే ఒక ఐసోటోపు - 23Na. కరిగించిన సోడియం హైడ్రాక్సైడ్ గుండా విద్యుత్ ప్రసరింపజేయడం ద్వారా సర్ హంఫ్రీ డేవీ 1807లో మొదటిసారిగా ఈ మూలకాన్ని స్వచ్ఛమైన రూపంలో విడదీయగలిగాడు. సోడియం చాలా త్వరగా వాతావరణంలో ఆక్సీకరణం చెందుతుంది మరియు నీటితో ఉధృతంగా చర్య జరుపుతుంది కావున దీనిని కిరోసిన్ వంటి ద్రావణంలో సాధారణంగా భద్రపరుస్తారు. ఇది ప్రకృతిలో సమ్మేళనాలుగా చాలా విస్తారంగా ఉంటుంది. సముద్రజలంలో 2.0 నుంచి 2.9 సోడియం క్లోరైడ్ (సాధారణ ఉప్పు) శాతం ఉంటుంది. జీవులన్నింటికి సోడియం ఒక కీలకమైన మూలకం.

సోడియం,  11Na
సాధారణ ధర్మములు
కనిపించే తీరుsilvery white metallic
ప్రామాణిక అణు భారం (Ar, standard)22.98976928(2)[1]
ఆవర్తన పట్టికలో సోడియం
Li
↑
Na
↓
K
నియాన్ ← సోడియం → మెగ్నీషియం
పరమాణు సంఖ్య (Z)11
గ్రూపుగ్రూపు 1 (alkali metals)
పీరియడ్పీరియడ్ 3
బ్లాకుs-బ్లాకు
ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం[Ne] 3s1
ప్రతీ కక్ష్యలో ఎలక్ట్రానులు
2,8,1
భౌతిక ధర్మములు
STP వద్ద స్థితిsolid
ద్రవీభవన స్థానం370.944 K ​(97.794 °C, ​208.029 °F)
మరుగు స్థానం1156.090 K ​(882.940 °C, ​1621.292 °F)
సాంద్రత (గ.ఉ వద్ద)0.968 g/cm3
(ద్ర.స్థా వద్ద) ద్రవస్థితిలో ఉన్నప్పుడు0.927 g/cm3
సందిగ్ద బిందువు(extrapolated)
2573 K, 35 MPa
ద్రవీభవన ఉష్ణం
(హీట్ ఆఫ్ ఫ్యూజన్)		2.60 kJ/mol
భాష్పీభవన ఉష్ణం
(హీట్ ఆఫ్ వేపొరైజేషన్)		97.42 kJ/mol
మోలార్ హీట్ కెపాసిటీ28.230 J/(mol·K)
భాష్ప పీడనం
P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k
at T (K) 554 617 697 802 946 1153
పరమాణు ధర్మములు
ఆక్సీకరణ స్థితులు1, −1 ​strongly basic oxide
ఋణవిద్యుదాత్మకతPauling scale: 0.93
అయనీకరణ శక్తులు
  • (more)
పరమాణు వ్యాసార్థంempirical: 186 pm
సమయోజనీయ వ్యాసార్థం166±9 pm
వాండర్‌వాల్ వ్యాసార్థం227 pm
వర్ణపట రేఖలు
ఇతరములు
స్ఫటిక నిర్మాణం ​బోడీ సెంట్రెడ్ క్యూబిక్ (bcc)
Speed of sound thin rod3200 m/s (at 20 °C)
ఉష్ణ వ్యాకోచం71 µm/(m·K) (at 25 °C)
ఉష్ణ వాహకత142 W/(m·K)
విద్యుత్ విశిష్ట నిరోధం47.7 n Ω·m (at 20 °C)
అయస్కాంత క్రమంparamagnetic[2]
యంగ్ గుణకం10 GPa
షేర్ గుణకం3.3 GPa
బల్క్ గుణకం6.3 GPa
మోహ్స్ కఠినత్వం0.5
బ్రినెల్ కఠినత్వం0.69 MPa
CAS సంఖ్య7440-23-5
చరిత్ర
ఆవిష్కరణHumphry Davy (1807)
మొదటి సారి వేరుపరచుటHumphry Davy (1807)
సోడియం ముఖ్య ఐసోటోపులు
ఐసో­టోప్ లభ్యత అర్థ­జీవిత­కాలం (t1/2) విఘ­టనం లబ్దం
22Na trace 2.602 y β+→γ 0.5454 22Ne*
1.27453(2)[3] 22Ne
ε→γ - 22Ne*
1.27453(2) 22Ne
β+ 1.8200 22Ne
23Na 100% Na, 12 న్యూట్రాన్లతో స్థిరంగా ఉన్నది.
* = excited state

సోడియమ్ ధర్మాలు

భౌతిక ధర్మాలు

  • సోడియమ్ చాలా మెత్తని లోహం. తాజాగా కోసిన సోడియమ్ వెండి లాగా తెల్లగా మెరుస్తూ ఉంటుంది. గాలిలో ఉంచినప్పుడు త్వరగా నల్లబడుతుంది. అందువల్ల దీన్ని కిరోసిన్ వంటి జడ ద్రావణాలలో నిల్వ చేస్తారు. దృగ్గోచర వర్ణపటంలో పసుపు ప్రాంతంలో దాని స్వాభావికమైన D1, D2 (588.9950 and 589.5924 nm) ఉద్గార రేఖలను ఇస్తుంది. మెర్క్యూరీతో ఎమాల్గమ్ ను ఏర్పరుస్తుంది.

రసాయన ధర్మాలు

  • తడిగాలిలో సోడియమ్ తళుకు పోగొట్టుకొంటుంది. సోడియమ్ ఆక్సైడ్, హైడ్రాక్సైడ్, చివరికి కార్బొనేట్ లు మెల్లిగా ఏర్పడటంవల్ల తెల్లని పొడిగా మారుతుంది.
  • సోడియమ్ నీటితో ఉధృతంగా చర్య జరిపి హైడ్రోజన్ నిస్తుంది. చర్యోష్ణం వల్ల కరిగిన సోడియమ్ నీటి పై కదలాడుతూ చివరకు మండుతుంది.
  • హైడ్రోజన్, ఫాస్ఫరస్, సల్ఫర్, క్లోరీన్ లతో సంయోగం చెంది ద్విఘటక సమ్మేళనాలనిస్తుంది.
  • మలినాలు, ఉత్ప్రేరకాలు లేకుంటే సోడియమ్ శుద్ధ అమ్మొనియా ద్రవంలో కరిగి ముదురు నీలిరంగు ద్రావణాన్నిస్తుంది. అయితే ఇనుము వంటి ఉత్ప్రేరకాలుగాని, మలినాలు గాని ఉన్నప్పుడు సోడియమ్ ఎమైడ్ (సోడమైడ్), హైడ్రోజన్ లను ఇస్తుంది.
  • సోడియమ్ బలమైన క్షయకరణి. చాలా సమ్మేళనాలను ఇది క్షయకరణం చేస్తుంది.

సోడియమ్ ఖనిజాలు

  • రాతి ఉప్పు (Rock salt - NaCl)
  • చిలె సాల్ట్ పీటర్ (Chile Salt Petre - NaNO3)
  • సాజి మిట్టి (Na2CO3)
  • మిరాబిలైట్ (Mirabilite - Na2SO4)
  • బొరాక్స్ (Borax - Na2B4O7·10 H2O)
సోడియమ్ జ్వాల పరీక్ష

ఉపయోగాలు

  • సోడియమ్ ను ఉత్ప్రేరకంగా రబ్బర్ తయారీలో వాడతారు.
  • సోడియమ్ భాష్ప దీపాలు (Sodium vapour lamps) సోడియమ్ తో తయారుచేస్తారు.
  • Na - Pb మిశ్రమ లోహాన్ని లెడ్ టెట్రా ఇథైల్ (TEL), లెడ్ టెట్రా మైథైల్ (TML) వంటి 'ఏంటీ-నాక్ (Anti-knock) ' పదార్థాల తయారీల్లో వాడతారు. వీటిని అంతర్దహన యంత్రాల్లో వాడతారు.

మూలాలు

  1. Meija, J.; et al. (2016). "Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)". Pure and Applied Chemistry. 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305.
  2. Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds, in Lide, D. R., ed. (2005). CRC Handbook of Chemistry and Physics (86th ed.). Boca Raton (FL): CRC Press. ISBN 0-8493-0486-5.
  3. Endt, P. M. (1990). "Energy levels of A = 21–44 nuclei (VII)". Nuclear Physics A. 521: 1–400. Bibcode:1990NuPhA.521....1E. doi:10.1016/0375-9474(90)90598-G.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.