دستگاه کناره‌ای
دستگاه کناره‌ای،[1] سیستم لیمبیک یا سامانهٔ عصبی احساسی، مجموعهٔ پیچیده‌ای از سازه‌های عصبی است که زیر مخ و در دو طرف نهنج (تالاموس) یافت می‌شود. دستگاه کناره‌ای مجموعه‌ای از ساختارهای مغزی است که در تمام پستانداران وجود دارد و در انجام عمل بویایی و فعالیت‌های دیگر مانند اَعمال خودفرمان و بروز هیجان و سایر رفتارها دخالت دارد.
| مغز: دستگاه کناره‌ای | ||
|---|---|---|
 | ||
| The limbic system within the مغز. | ||
| نام لاتین | Systema limbicum | |
| نورونیمز | ancil-۲۴۷ | |
این دستگاه عامل زندگی احساسی ما و فعالیت‌های مغزی، مانند یادگیری و شکل گرفتن خاطره‌ها می‌باشد. دستگاه کناره‌ای چرایی لذت بخش بودن برخی چیزها، مانند غذا خوردن، و علت برخی بیماری‌ها در اثر فشار روانی، همچون فشار خون بالا را توجیه می‌کند. همچنین این دستگاه تالاموس را به بخش‌هایی از مخ متصل می‌کند این دستگاه از دو سازهٔ اصلی و چند سازهٔ کوچک‌تر به شرح زیر پایه‌ریزی می‌شود:
- اسبک مغز (هیپوکامپ)
- بادامه مغز (آمیگدل)
- نهنج (تالاموس)
- زیرنهنج (هیپوتالاموس)
- فورمیکس و پاراهیپوکمپوس:این سازه‌های کوچک مسیرهای ارتباطی مهمی برای دستگاه کناره‌ای هستند.
- شیارهای کمربندی مغز
بیماری‌های دستگاه کناره‌ای
بیماری‌های شناخته شده زیادی وجود دارند که در اثر نارسایی دستگاه کناره‌ای ایجاد می‌شوند. نمونه‌هایی چند عبارت اند از:
- جنون
- مالیخولیا
- افسردگی
پانویس
- واژهٔ مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دفتر نخست تا چهارم (۱۳۷۶–۸۵)